Darowizna przedsiębiorstwa w rodzinie a VAT

Darowizna stanowi jeden z najczęstszych sposobów przekazania przedsiębiorstwa w rodzinie. Z reguły stanowi ono dorobek życia i stąd trudno się dziwić dążeniu do pozostawienia go w rodzinie. Intencją darczyńcy jest przekazanie firmy najbliższym w sytuacji gdy sam nie jest w stanie nią efektywnie zarządzać np. z racji podeszłego wieku.

Zgodnie z art. 4a ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn zwolnione jest z tego podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby z kręgu najbliższych, tj. przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Darowizna przedsiębiorstwa nie stanowi przychodu z działalności gospodarczej po stronie darczyńcy a zatem nie jest podstawą opodatkowania podatkiem PIT. Otrzymanie tego rodzaju darowizny po stronie obdarowanego również znajduje się poza tym podatkiem. Wynika to z zapisu art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych zwalniającym z PIT przychody podlegające przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.

W VAT całkiem inaczej

W podatku tym wszelkie darowizny zrównane zostały z odpłatną dostawą towarów. W rezultacie darczyńca, mimo iż uszczupla swój majątek zostaje zobowiązany do rozliczenia VAT.

Jednakże ustawodawca uznał za stosowne dokonać wyłączenia wszelkich form zbycia przedsiębiorstwa z zakresu opodatkowania VAT. Zatem darowizna przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nie jest przedmiotem opodatkowania VAT. Wynika to z art. 6 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Zapis ten jest sygnałem dla darczyńców, którzy gdy chcą uniknąć VAT muszą przedmiotem darowizny uczynić „przedsiębiorstwo” lub „zorganizowaną część przedsiębiorstwa”. A więc ma to być przedmiot spełniający definicję określoną w art. 55¹  ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny lub art. 2 pkt 27e ustawy o VAT.

Zgodnie z pierwszym z ww. przepisów przedsiębiorstwo, jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Natomiast zgodnie z art. 2 pkt 27e ustawy o VAT, przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa rozumie się organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Udokumentowanie darowizny

Darowizna przedsiębiorstwa jest jednostronnym oświadczeniem woli pod tytułem darmym. Protokół przekazania (akt darowizny) powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Forma ta jest najbezpieczniejsza dla rzetelności obrotu prawnego. Dokument taki powinien wyszczególniać składniki majątkowe podlegające darowiźnie, a więc środki trwałe z wartością początkową oraz poczynionymi odpisami amortyzacyjnymi, wyposażenie wraz z jego wartością początkową, towary handlowe, materiały wraz z ich dokładnym wyspecyfikowaniem oraz określenie ilości i wartości.

W tej kwestii bardzo istotne znaczenie ma treść interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 stycznia 2...