Jak spłacić zaległości wobec ZUS - MRiPS wyjaśnia

Od 20 lutego 2021 r. weszły w życie zmiany w zakresie prowadzenia postępowań egzekucyjnych, które dotyczyły m.in. kolejności pokrywania należności ściągniętych w ramach egzekucji administracyjnej. Obecnie, z wpłaty na pokrycie należności z tytułu składek objętej tytułem wykonawczym, ZUS ma obowiązek w pierwszej kolejności pokrywać opłatę manipulacyjną, opłatę za czynności egzekucyjne, wydatki egzekucyjne, koszty egzekucyjne powstałe w umorzonym postępowaniu egzekucyjnym z powodu braku majątku lub źródła dochodu zobowiązanego, z których jest możliwe wyegzekwowanie środków pieniężnych przewyższających koszty egzekucyjne, opłatę egzekucyjną i koszty upomnienia, a dopiero następnie składki i odsetki za zwłokę. Wzrosła także wysokość wymienionych wyżej opłat i kosztów.

Interpelacja nr 36075 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie ułatwienia podatnikom spłaty zaległych zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Szanowna Pani Minister,

przesyłam Pani Minister interpelację w sprawie zgłoszonej przez jednego z moich wyborców - przedsiębiorców jednocześnie pobierających emerytury, dotyczącej dużej, prawdopodobnie kilkunastotysięcznej grupy obywateli, którzy posiadają zaległości składkowe, którzy starają się je spłacić i którym te zaległości są potrącane z comiesięcznych składek odprowadzanych do ZUS.

Według interweniujących do końca 2017 roku obowiązywało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, z którego wynikało, w uproszczeniu, że w przypadku gdy aktualna rata składki nie pokrywa wszystkich należności wobec ZUS, wpłacone kwoty są proporcjonalnie rozdzielane na poszczególne fundusze i należności.

Od 1 stycznia 2018 roku dwoma rozporządzeniami Rady Ministrów - z dnia 21 września 2017 roku i 22 lipca 2022 roku - zmieniono zasady i wprowadzono wysokie restrykcje, które jednocześnie wpłynęły na wzrost zadłużenia wobec ZUS dużej grupy podatników. W przypadku gdy wpłacona składka miesięczna nie pokrywa wszystkich, także zaległych, zobowiązań wobec ZUS, wpłacone środki zamiast za poszczególne zobowiązania muszą w pierwszej kolejności być przekazywane na: opłaty manipulacyjne, opłaty za czynności egzekucyjne, wydatki egzekucyjne, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia, a następnie odsetki za zwłokę. Dopiero pozostała reszta jest przekazywana na właściwe składki i fundusze.

Interweniujący podnoszą, że nowe regulacje, wprowadzone prawdopodobnie z inicjatywy ministerstwa ds. rodziny i spraw społecznych, stymulują nieuzasadniony wzrost zadłużenia wobec ZUS dużej grupy podatników, bowiem wpłacane przez nich kwoty dopiero w ostatniej kolejności idą na spłatę zadłużenia, a w pierwszej kolejności wzbogacają windykatorów i komorników w sytuacji,
gdy działania tych podmiotów mogą być całkowicie zbędne.

Przykład: podatnik pobierający emeryturę i odprowadzający od niej 9-procentowy podatek zdrowotny prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą, w związku z czym odprowadza do ZUS także składkę należną z tego powodu. Ponieważ jednak podatnik posiada zaległości wobec ZUS, wpłacana składka jest przekazywana na poczet zaległości, przez co wobec tego podatnika powstaje nowe, aktualne zadłużenie. Tym samym obok starego zadłużenia powstaje nowe zadłużenie, w dodatku powiększane o bardzo wysokie kwoty manipulacyjne, egzekucyjne itp. opisane wyżej. Podatnik podaje, że przy składce 336 zł koszty manipulacyjne i egzekucyjne wynoszą aż 146 zł, a łączna należność wobec ZUS po doliczeniu odsetek rośnie do 504 złotych. Po wpłaceniu tej kwoty podatnik otrzymuje kolejne wezwania do zapłaty, w których uwzględniane są dodatkowo kolejne koszty. Manipulacyjne, ponieważ poprzednia wpłata, po potrąceniu opłat karnych, nie wystarczyła na pokrycie bieżących zobowiązań.

Jako niesprawiedliwość ze strony państwa traktowane jest także potrącanie 1 wysokości emerytury brutto na poczet spłaty zadłużenia i odmowne przyjmowanie deklaracji podatnika dotyczącej wpłacania większych kwot indywidualnie za zaniechanie egzekucji bieżących składek.

Według interweniujących skutkiem opisanej wyżej polityki Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej jest popadanie podatników w pętlę zadłużenia wobec ZUS, na podobnych zasadach, jak popadanie przez inne osoby w pętle zadłużeń bankowych i parabankowych. Dotyczy to podatników, którzy nie ukrywają się przez fiskusem, którzy chcą rzetelnie spłacić swoje zadłużenia i rzetelnie opłacać bieżące należności.

Interweniujący, będący dłużnikami, zwracają też uwagę, że prawo stworzone przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, usankcjonowane przez Radę Ministrów, bowiem działa wobec nich w sposób nieuczciwy, nie sprzyja szybkiej spłacie zaległości i jest przykładem prawa państwa represyjnego wobec swoich obywateli, którzy nie są przestępcami, nie ukrywają się przed fiskusem, którzy chcą rzetelnie spłacić swoje długi i których zadłużenie bardzo często nie powstało z ich winy.

W związku z powyższym uprzejmie proszę Panią Minister o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jakie rozwiązania ułatwiające spłatę zaległych zadłużeń wobec ZUS podatnikom, którzy deklarują wolę realizacji spłat i nie uchylają się od płatności, opracowało i stosuje Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej lub ZUS? Jak Pani Minister ocenia efektywność tych rozwiązań? Ilu podatników w kraju skorzystało z tych rozwiązań w 2022 roku i w latach poprzednich?
2. Jakie rozwiązania ułatwiające spłatę zaległych zadłużeń wobec ZUS są oferowane osobom pobierającym emerytury, prowadzącym jednocześnie działalność gospodarczą i posiadającym zadłużenia wobec ZUS? Czy w ocenie Pani Minister są to rozwiązania efektywne czy pozorne? Ilu takich podatników skorzystało z rozwiązań oferowanych przez ZUS w 2022 roku i w latach poprzednich?
3. Czy w sprawach, których dotyczy niniejsza interpelacja, skierowanie sprawy do windykacji i egzekucji jest obligatoryjne, czy w jakimś zakresie formalnym i prawnym zależy od urzędnika? Czy kierowanie sprawy do windykacji i egzekucji jest poprzedzane informacją pisemną przesłaną skutecznie podatnikowi z odpowiednim wyprzedzeniem?
4. Jak podatnik opisany w niniejszej interpelacji może uchronić się od comiesięcznej procedury egzekucyjnej i comiesięcznego naliczania opłat karnych, przez które notorycznie zmniejszane są wpłaty dotyczące jego faktycznych zobowiązań wobec ZUS? W odpowiedzi uprzejmie proszę o wskazanie konkretnych procedur i instytucji, z których może skutecznie skorzystać ta grupa podatników w celu rozwiązania problemu.
5. W jakim trybie, na jakich zasadach prawnych i finansowych wyłaniane są i na jakich zasadach funkcjonują podmioty zajmujące się windykacją i postępowaniami komorniczymi w zakresie zaległości składkowych? Jak zostały obliczone koszty upomnień, windykacyjne i komornicze?

Poseł Jan Szopiński

21 września 2022 r.

Odpowiedź na interpelację nr 36075 w sprawie ułatwienia podatnikom spłaty zaległych zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na otrzymaną interpelację nr 36075 Pana Posła Jana Szopińskiego w sprawie ułatwienia podatnikom spłaty zaległych zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w oparciu o stanowisko Członka Zarządu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej - „ZUS”) przekazane pismem z dnia 12 października br., znak: 992200/054/9/2022 UNP 2022-00555454 przedstawiam, co następuje.

Zadania związane z poborem składek i prowadzeniem kont płatników składek Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) realizuje na podstawie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych [1] i rozporządzenia Rady Ministrów [2].

Stan rozliczeń (saldo) na koncie płatnika składek (tj. zadłużenie lub nadpłata) jest ustalane na podstawie zaksięgowanych deklaracji rozliczeniowych (przekazanych przez płatnika lub sporządzonych z urzędu przez ZUS), wpłat (własnych płatnika składek i uzyskanych w ramach egzekucji) oraz not księgowych.

Zasady rozliczania wpłat na kontach płatników składek w ZUS są uregulowane w obowiązujących przepisach prawa. Wyjaśniam, że do 31 grudnia 2017 r. wpłaty płatników składek były rozliczane zgodnie z ich oznaczeniem na dokumencie płatniczym [3]. Płatnik miał obowiązek przekazywać wpłaty odrębnie na opłacane przez siebie ubezpieczenia i Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Emerytur Pomostowych, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (dalej - „ FUS, uz, FEP, FP, FGŚP) w wysokości zgodnej z kwotą składek wykazaną w deklaracji rozliczeniowej za dany miesiąc kalendarzowy. Konieczne było poprawne opisywanie wpłat, w tym podanie właściwego funduszu i okresu rozliczeniowego, gdyż dopiero to gwarantowało rozliczenie wpłat zgodnie z oczekiwaniami płatnika składek. Jeśli wpłata była wyższa niż kwota należnych składek, która wynikała z deklaracji rozliczeniowej za dany miesiąc, nadwyżka była rozliczana na zaległe należności począwszy od zobowiązań o najwcześniejszym terminie płatności [4].

W przypadku wpłat przeznaczonych na należności objęte tytułem wykonawczym, w pierwszej kolejności były rozliczane koszty upomnienia, koszty egzekucyjne, a następnie składki i odsetki za zwłokę [5].

Zmiany w zasadach opłacania i rozliczania wpłat zostały wprowadzone od 1 stycznia 2018 r. Obecnie płatnicy składek opłacają składki jedną wpłatą na swój indywidualny numer rachunku składkowego [6]. Wpłata jest dzielona proporcjonalnie na wszystkie opłacane przez płatnika składki ubezpieczenia i fundusze (FUS, FEP, uz, FP, Fundusz Solidarnościowy i FGŚP) na podstawie ustalonego udziału poszczególnych składek do zapłaty wskazanych w deklaracji rozliczeniowej za ostatni miesiąc [7]. Po podziale wpłata jest rozliczana na ...