Narodowy Spis Powszechny 2021: Kłopotliwy PESEL współlokatorów

W momencie podjęcia czynności samospisu, w mieszkaniu mogą wystąpić różne sytuacje życiowe. Stąd przewidziano w ramach Narodowego Spisu Powszechnego 2021 rozwiązanie pozwalające na możliwość zalogowania się i samospisanie wyłącznie siebie - bez podawania informacji o osobach, które nie zechciały wziąć wspólnie udziału w samospisie internetowym lub o których osoba nie ma wiedzy. Respondent może wybrać odpowiedź „nie", co oznacza, że nikt inny poza nim w dniu 31 marca 2021 r. nie mieszkał pod tym adresem. Jeśli zaś zaznaczy „tak” konieczne będzie dopisanie tych osób i wypełnienie dla nich formularzy osobowych - wyjaśnił Prezes Głównego Urzędu Statystycznego.

Interpelacja nr 22779 do prezesa Rady Ministrów w sprawie Narodowego Spisu Powszechnego 2021

Szanowny Panie Premierze!

Prawo do prywatności i ochrony swoich danych osobowych stało się w ostatnich latach szczególnie ważne dla mieszkańców zarówno Polski, jak i całej Unii Europejskiej. W tym kontekście wiele kontrowersji budzi sposób zbierania danych w ramach Narodowego Spisu Powszechnego 2021. Każda osoba dokonująca samospisu musi podać numer PESEL wszystkich współlokatorów, niezależnie od łączących ich relacji. Na ten problem zwraca rzecznik praw obywatelskich prof. Adam Bodnar, zdaniem którego jest to sprzeczne z konstytucyjnym prawem do prywatności informacyjnej.

Wątpliwości wzbudza również sposób rejestracji w spisie powszechnym, do którego wystarczy jedynie numer PESEL i nazwisko panieńskie matki, co może doprowadzić do sytuacji, w której osoba trzecia dysponująca tymi danymi, może dokonać za kogoś samospisu, co w kontekście odpowiedzialności karnej za przekazanie nieprawidłowych informacji w spisie jest bardzo niebezpieczne. System spisu nie bierze też pod uwagę sytuacji osób transpłciowych oraz będących w małżeństwie jednopłciowym zawartym za granicą. Gdy poda się w formularzu rzeczywistą płeć, która nie zgadza się z tą zakodowaną w numerze PESEL, system wskazuje to jako błąd i nie pozwala przejść do dalszych pytań. W przypadku stanu cywilnego można wskazać jedynie opcje „żonaty”, „zamężna”, „kawaler” i „panna”, co sprawia że osoby, które weszły w związek małżeński z osobą tej samej płci za granicą, nie wiedzą co zaznaczyć, aby nie poświadczyły w spisie nieprawdy.

Zwracam się do Pana jako do osoby, której bezpośrednio podlega prezes Głównego Urzędu Statystycznego, z następującymi pytaniami:

1. Czy z uwagi na wątpliwości dotyczące legalności obowiązku podawania numeru PESEL wszystkich współlokatorów w formularzu Narodowego Spisu Powszechnego 2021 wprowadzony zostanie alternatywny sposób udziału w spisie dla obywateli nieznających tych danych bądź niemających możliwości uzyskania ich?
2. Czy z uwagi na niebezpieczeństwo wypełnienia formularza spisu przez osobę nieuprawnioną powodowane sposobem logowania przez numer PESEL opcja ta zostanie usunięta bądź wzmocnione zostaną jej zabezpieczenia?
3. Jak w obliczu odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdziwych informacji w spisie mają deklarować się osoby transpłciowe, których płeć rzeczywista nie zgadza się z płcią zakodowaną w numerze PESEL? Co mają zrobić osoby, które zawarły związek małżeński z osobą tej samej płci za granicą? Czy dokona się zmiana w formularzu, aby umożliwić tym dwóm grupom podanie prawidłowych informacji?

Posłanki:
Mirosława Nykiel, Ewa Kołodziej, Joanna Frydrych

15 kwietnia 2021 r.

Odpowiedź na interpelację nr 22779 w sprawie Narodowego Spisu Powszechnego 2021

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na pismo z dnia 22 kwietnia br., znak pisma: DSP.INT.4510.1304.2021, dotyczące interpelacji numer K9INT22779, Pani Poseł Mirosławy Nykiel oraz grupy Posłów, w sprawie Narodowego Spisu Powszechnego 2021, odnosząc się do zadanych pytań, udzielam poniższych odpowiedzi.

1. Czy z uwagi na wątpliwości dotyczące legalności obowiązku podawania numeru PESEL wszystkich współlokatorów w formularzu Narodowego Spisu Powszechnego 2021, wprowadzony zostanie alternatywny sposób udziału w spisie dla obywateli nie znających tych danych bądź nie mających możliwości uzyskania ich?

Uprzejmie wyjaśniam, że zgodnie z art. 15 pkt 1 ustawy z dnia 9 sierpnia 2019 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. (Dz. U. poz. 1775, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o NSP”, osoba fizyczna objęta spisem powszechnym jest zobowiązana przeprowadzić samospis internetowy.

Jako modelową sytuację przyjęto tę, w której wszystkie osoby pełnoletnie zamieszkałe pod danym adresem, na ogół członkowie jednej rodziny, są obecne i wspólnie spisują się w ramach jednej sesji, odpowiadając na pytania dotyczące mieszkania i poszczególnych osób:

1. razem i jednocześnie, np. poprzez podawanie odpowiedzi jednej rejestrującej je w aplikacji osobie;
2. lub po kolei, wprowadzając swoje dane samodzielnie;
3. albo też w inny sposób współuczestnicząc w samospisie.

Zatem osoba dorosła, która jako pierwsza zaloguje się do aplikacji spisowej, podaje informacje o mieszkaniu i wszystkich osobach w nim zamieszkałych, ustala skład osobowy mieszkania, określa relacje rodzinne pomiędzy osobami. Następnie wypełniane są kwestionariusze osobowe osób zamieszkałych pod danym adresem wykazane przez osobę logującą się. Tym samym jeśli zostały wypełnione kwestionariusze osobowe wszystkich osób zamieszkałych pod danym adresem - obowiązek spisowy uznaje się za zrealizowany przez wszystkie spisane osoby.

Przyjęte rozwiązanie umożliwia zatem spisanie się - po zalogowaniu się do aplikacji spisowej tylko jednego pełnoletniego mieszkańca - wszystkim wspólnie zamieszkującym pod danym adresem osobom.

Z dotychczasowego przebiegu spisu wynika, że rozwiązanie takie wychodzi naprzeciw potrzebom większości badanych osób i rodzin, które uważają je za dużo bardziej wygodne niż konieczność logowania się każdego członka z osobna, choć i takie rozwiązanie - co należy wyraźnie podkreślić - jest również możliwe.

Jednakże w momencie podjęcia czynności samospisu, w mieszkaniu mogą wystąpić różne sytuacje życiowe, na przykład:

1. współzamieszkiwanie osób spokrewnionych w odrębnych gospodarstwach domowych (dwie rodziny - rodzice/teściowe, dzieci z rodzinami, rodzeństwo, dziadkowie, krewni, itp.);
2. współzamieszkiwanie osób niespokrewnionych w odrębnych gos...