NSA. Koszty podatkowe: Nieważna nazwa a sens ekonomiczny

Z perspektywy treści art. 22 ust. 1 ustawy o PIT nie jest istotne jak świadczenie zostanie określone: wynagrodzenie, odszkodowanie, kara umowna itp. Ważne jest natomiast to, by z obiektywnego porównania jego wartości z wysokością potencjalnych ciężarów możliwych do poniesienia przez podatnika, wynikał gospodarczy, finansowy sens takiej operacji. W istocie chodzi bowiem o przeprowadzenie analizy, dokonania swoistego „ważenia”, co w konkretnym przypadku jest dla podatnika - przedsiębiorcy korzystniejsze ze względów ekonomicznych: kontynuowanie dotychczasowego stosunku prawnego (np. umowy najmu) czy też odstąpienie od umowy, powiązane z obowiązkiem wypłaty drugiej stronie określonego świadczenia.

We wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych podatnik wyjaśnił, że jest wspólnikiem w spółce osobowej - spółce komandytowej (komandytariusz), która stała się stroną umowy najmu lokalu przeznaczonego na działalność handlową. W dniu 1 lutego 2016 r. podpisany został aneks do umowy najmu mający charakter umowy o zakazie konkurencji po ustaniu umowy. Na mocy tego aneksu najemca zobowiązał się do wypłaty przez 10 miesięcy wynagrodzenia za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu w wysokości 19 150 zł, zaś wynajmujący w przypadku naruszenia zakazu konkurencji przed upływem daty wymagalności ostatniej faktury, do zapłaty na rzecz najemcy miesięcznej kwoty w wysokości 19 150 zł netto przez cały czas prowadzenia działalności konkurencyjnej w okresie objętym aneksem.

Umowa została rozwiązana w 2016 r. za porozumieniem, na mocy którego najemca zobowiązał się do wypłaty na rzecz wynajmującego przez 10 miesięcy wynagrodzenia w wysokości 19 500 plus VAT. Jednocześnie aneks zobowiązywał wynajmującego do powstrzymywania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej, z konsekwencjami opisanymi wyżej. Przyczyną porozumienia w zakresie rozwiązania umowy najmu, była potrzeba wynajęcia innego obiektu handlowego.

W związku z powyższym podatnik zapytał: czy wydatki z tytułu wynagrodzenia wypłaconego przez najemcę wynajmującemu w związku z wcześniejszym rozwiązaniem umowy najmu na podstawie porozumienia stron będą kosztem uzyskania przychodu u najemcy w części w jakiej partycypuje w przychodach i kosztach spółki komandytowej, w sytuacji gdy wynagrodzenie ma na celu powstrzymanie wynajmującego od prowadzenia przez okres 10 miesięcy działalności konkurencyjnej w pomieszczeniach będących przedmiotem rozwiązanej umowy.

Podatnik stwierdził, że wynagrodzenie dla wynajmującego w związku z klauzulą zakazu konkurencji, w sytuacji wcześniejszego rozwiązania umowy najmu, nie jest skutkiem działania "negatywnego" - wręcz przeciwnie. Dąży on nie tylko do zachowania źródła przychodów, ale nawet do rozszerzenia swojej działalności, co powoduje w jego ocenie, że można to wynagrodzenie zaliczyć do kosztów podatkowych. Dla kwalifikacji prawnej kosztu w postaci dodatkowego wynagrodzenia dla wynajmującego, spełniony został warunek istnienia celu, w jakim został poniesiony.

Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej nie można uznać, że sporne wydatki zostaną poniesione w celu osiągnięcia przychodów, ponieważ rozwiązanie umowy najmu żadnego przysporzenia nie przyniesie, nie wygeneruje przychodu.

Sądy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, a następnie Naczelny Sąd Naczelny, nie zgodziły się z organem podatkowym.

Jak podkreślił NSA, przy ocenie dopuszczalności kwalifikowania do kosztów uzyskania przychodów wydatków z tytułu kar umownych i odszkodowań należy każdorazowo odnosić je do stanu faktycznego sprawy, jak również przykładać szczególne znaczenie do wykładni terminów "zachowanie" i "zabezpieczenie"...