Objaśnienia podatkowe - Mechanizm Podzielonej Płatności

Ministerstwo Finansów udostępniło bardzo ważne objaśnienia podatkowe, dotyczące mechanizmu podzielonej płatności i białej listy podatników VAT. Lektura tych objaśnień jest o tyle istotna, że zastosowanie się przez podatnika w danym okresie rozliczeniowym do objaśnień podatkowych powoduje objęcie go ochroną przewidzianą w art. 14k – 14m Ordynacji Podatkowej. Publikujemy dzisiaj oba te pisma - tutaj objaśnienia dotyczące MPP.

OBJAŚNIENIA PODATKOWE Z 23 GRUDNIA 2019 r. [1] W SPRAWIE MECHANIZMU PODZIELONEJ PŁATNOŚCI

Czego dotyczą objaśnienia

Objaśnienia dotyczą stosowania obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności.

Przepisy podatkowe, których dotyczą wydawane objaśnienia i cel wydawanych objaśnień

W dniu 1 listopada 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw [2] (dalej: ustawa wprowadzająca). Wdraża ona do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług [3] (dalej: ustawa o VAT) obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności przy dokonywaniu płatności za nabyte towary i usługi.

Przewidziane zmiany polegają również na rezygnacji z obowiązującego dotychczas szczególnego rozliczania podatku VAT, czyli odwrotnego obciążenia w obrocie krajowym, uchyleniu regulacji dotyczących kaucji gwarancyjnej oraz zmianach w zakresie zasad stosowania odpowiedzialności solidarnej.

Podstawą dla ustanowienia obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności jest decyzja wykonawcza Rady (UE) 2019/310 z dnia 18 lutego 2019 r. upoważniająca Polskę do wprowadzenia szczególnego środka stanowiącego odstępstwo od art. 226 dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej [4] (dalej: decyzja wykonawcza).

Objaśnienia mają za zadanie przedstawienie zasad działania na gruncie podatku VAT mechanizmu podzielonej płatności w jego obligatoryjnej formie oraz zmian wpływających na model fakultatywny.

Wskazać w tym miejscu należy na wydane już uprzednio objaśnienia podatkowe dotyczące mechanizmu podzielonej płatności. Zawierają one opis wszystkich podstawowych zagadnień dla tej instytucji uwzględniając cechę fakultatywności, jaką charakteryzuje się wprowadzony 1 lipca 2018 r. mechanizm podzielonej płatności.

Objaśnienia podatkowe z dnia 29 czerwca 2018 r. odnoszące się do fakultatywnego mechanizmu podzielonej płatności można odnaleźć pod tym linkiem

Niniejsze objaśnienia nie zastępują Objaśnień podatkowych z dnia 29 czerwca 2018 r., należy je traktować, jako uzupełnienie związane z nowymi regulacjami, obowiązującymi od 1 listopada 2019 r.

1. Mechanizm podzielonej płatności – istota i zakres zastosowania

Mechanizm podzielonej płatności (dalej również: MPP) to rozwiązanie dotyczące szczególnego sposobu dokonywania płatności przy wykorzystaniu rachunku VAT prowadzonego dla posiadaczy rachunków rozliczeniowych prowadzonych przez banki lub imiennych rachunków w SKOK otwartych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą [5], z tytułu należności udokumentowanych wystawioną fakturą z wykazaną kwotą VAT. Instytucja ta funkcjonuje w polskim systemie prawnym od 1 lipca 2018 r.

Mechanizm ten może być stosowany wyłącznie w odniesieniu do transakcji dokonywanych na rzecz innych podatników VAT, czyli do transakcji B2B i wyłącznie w związku z zapłatą za fakturę, na której wykazano kwotę VAT.

Podstawowym założeniem mechanizmu podzielonej płatności jest rozdzielenie zapłaty należności przelewem na dwa strumienie, tj.:

• kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty podatku VAT wykazanej na fakturze, która trafia na specjalny rachunek dostawcy, zwany rachunkiem VAT, oraz

• kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wykazanej na fakturze, która jest przelewana na zasadach ogólnych lub jest rozliczana w inny sposób.

Zauważyć należy, że MPP w chwili obecnej nie może być zastosowane przy innych, niż przelew, formach rozliczeń bezgotówkowych, np. płatności kartami płatniczymi, przekazach, wekslach. Oznacza to, że zapłata np. kartą w sytuacji, w której wystąpi obowiązek zapłaty w MPP, będzie oznaczała brak wykonania obowiązku zapłaty w MPP.

Istota nowego rozwiązania wprowadzonego od 1 listopada 2019 r. polega na tym, że płatność za nabycie towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (dalej: załącznik nr 15), udokumentowane fakturą o kwocie brutto wyższej niż 15 000 zł, będzie musiała być dokonana przez nabywcę za pomocą komunikatu przelewu [6], aby można było mówić o zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności i uniknąć sankcji podatkowych związanych z brakiem jego zastosowania. Zapłata w MPP zapewni otrzymanie przez dostawcę/usługodawcę kwoty odpowiadającej kwocie VAT wykazanej na fakturze na specjalny rachunek VAT prowadzony dla jego rachunku rozliczeniowego.

Równolegle nadal funkcjonuje wprowadzony ustawą z dnia 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw [7] dobrowolny mechanizm podzielonej płatności obejmujący pozostałe towary i usługi, a także towary i usługi wymienione w załączniku nr 15, jeśli faktura dokumentująca ich nabycie opiewa na kwotę nieprzekraczająca 15 000 zł.

2. Nowa obligatoryjna forma MPP

2.1. Zakres stosowania

Podzielona płatność będzie musiała być zastosowana przez nabywcę przy regulowaniu należności, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:

1. przedmiotem transakcji są towary lub usługi wskazane w załączniku nr 15, oraz

2. kwota należności brutto wykazana na fakturze dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług z załącznika nr 15 przekracza 15 000 zł,

3. czynność jest dokonywana na rzecz podatnika.

Obligatoryjna forma MPP jest stosowana w odniesieniu do dostaw towarów i świadczenia usług, które zasadniczo były dotychczas objęte reżimem odwrotnego obciążenia oraz w dużym stopniu zakresem odpowiedzialności solidarnej (czyli obejmie towary i usługi wymienione w uchylonych ustawą wprowadzającą załącznikach nr 11, 13 i 14 do ustawy o VAT).

Dodatkowo, obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności obejmuje także transakcje, których przedmiotem są części i akcesoria do pojazdów silnikowych, węgiel i produkty węglowe oraz maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria. Szczegółowy wykaz towarów i usług objętych obligatoryjnym MPP zawiera załącznik nr 15.

Podkreślić należy, że obowiązek uregulowania należności w mechanizmie podzielonej płatności dotyczy wyłącznie kwoty odpowiadającej kwocie VAT wynikającej z nabycia towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15.

!!!

W przypadku, gdy faktura o wartości brutto powyżej 15 000 zł będzie zawierała chociaż jedną pozycję (przykładowo na kwotę 3000 zł netto + 690 zł VAT) objętą załącznikiem nr 15, wówczas obowiązek zastosowania mechanizmu podzielonej płatności będzie dotyczył kwoty równej kwocie podatku z tej konkretnej pozycji, a więc kwoty równej 690 zł. Nie wyklucza to oczywiście możliwości uregulowania w mechanizmie podzielonej płatności części należności ponad tą objętą obowiązkiem lub całej należności z takiej faktury.

!!!

Jeżeli podatnik dokonuje nabycia towarów lub usług na terytorium kraju od podatnika nieposiadającego siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium RP, zarejestrowanego na potrzeby VAT w Polsce, to ta transakcja również podlega obligatoryjnemu mechanizmowi podzielonej płatności, jeżeli spełnione zostały wskazane wyżej przesłanki.

!!!

W celu zobrazowania obligatoryjnego MPP należy wyjaśnić, że w przypadku np. usług budowlanych w sytuacji, gdy zawarta jest umowa na wykonanie usług budowlanych z załącznika nr 15, o wartości brutto 30 000 zł, a zgodnie z postanowieniami umowy, wykonawca rozlicza odrębnie trzy etapy wykonanych robót osobnymi fakturami o wartość brutto 10 000 zł każda faktura, obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności nie będzie miał zastosowania. W takiej sytuacji wartość transakcji przekracza łącznie 15 000 zł, jednak do wystąpienia obowiązku zastosowania mechanizmu podzielonej płatności konieczne jest przekroczenie wartości brutto 15 000 zł przez kwotę należności ogółem na fakturze.

2.2. Oznaczenie faktury

Faktura dotycząca transakcji objętej obligatoryjnym MPP powinna zawierać wyrazy „mechanizm podzielonej płatności”. Oznaczenie takie stanowi informację dla nabywcy, że dana faktura, z uwagi na przedmiot transakcji, jak i kwotę, powinna zostać zapłacona z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

!!!

Brak umieszczenia na wystawianej fakturze oznaczenia „mechanizm podzielonej płatności” wiąże się z nałożeniem na podatnika, który wystawił fakturę, sankcji w wysokości 30% kwoty podatku wykazanego na fakturze [8].

Sankcja ta będzie naliczana od kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15.

!!!

W przypadku, gdy faktura o wartości brutto powyżej 15 000 zł będzie zawierała jedną pozycję (przykładowo na kwotę 2000 zł netto + 460 zł VAT) objętą załącznikiem nr 15, wówczas sankcja będzie naliczana wyłącznie od wartości kwoty podatku należnego z tytułu tej konkretnej pozycji, a więc od kwoty równej 460 zł.

Sankcja nie będzie stosowana w odniesieniu do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe (patrz 2.9. Zmiany w KKS związane z obligatoryjnym MPP).

Wystawca faktury uniknie sankcji, jeśli zapłata przez nabywcę zostanie zrealizowana zgodnie z zasadami MPP. Jeżeli więc sprzedawca omyłkowo nie oznaczy faktury koniecznym dopiskiem, wówczas w interesie wystawcy faktury będzie poinformowanie nabywcy, że wystawił fakturę bez wymaganego oznaczenia, a także o obowiązku zapłaty przez nabywcę w MPP. Informację tę sprzedawca może przekazać nabywcy w dowolnej formie i w dowolny sposób, nawet przed wystawieniem faktury korygującej.

Należy zaznaczyć, że sprzedawca tak czy inaczej ma obowiązek skorygowania faktury wystawionej wadliwie, czyli bez wymaganego oznaczenia. Fakturę może też poprawić nabywca notą korygującą.

!!!

Należy zwrócić uwagę, że obowiązek zapłaty należności z faktury w mechanizmie podzielonej płatności nie jest uzależniony od tego, czy na fakturze zawarto specjalne oznaczenie. Zatem, nawet jeżeli sprzedawca nie dopełnił obowiązku i nie oznaczył odpowiednio faktury, nabywca i tak ma obowiązek zapłaty kwoty należności za towary lub usługi z załącznika nr 15, jeżeli kwota z faktury jest wyższa niż 15.000 brutto, w mechanizmie podzielonej płatności.

Nabywca musi weryfikować przedmiot i wartość transakcji, bowiem to on inicjuje płatność i odpowiada za wybór formy płatności.

Nie jest sankcjonowane umieszczanie na fakturze adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” mimo braku takiego obowiązku. Jeżeli nabywca otrzyma taką fakturę to nie ma obowiązku uregulowania takiej faktury w MPP.

Obowiązku zamieszczenia informacji „mechanizm podzielonej płatności” nie będą mieli podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego, ponieważ zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur [9] podatnicy ci na wystawianych fakturach zamieszczają wyłącznie datę wystawienia, numer kolejny, imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy, nazwę (rodzaj) towaru lub usługi, miarę i ilość (liczbę) dostarczanych towarów lub zakres wykonanych usług, cenę jednostkową towaru lub usługi oraz kwotę należności ogółem (§ 3 pkt 3 wskazanego rozporządzenia). Należy również zauważyć, że na wystawianych przez tych podatników fakturach nie wykazuje się kwot podatku, stąd do dostaw dokonywanych przez takich podatników nie ma zastosowania MPP – mechanizm ten dotyczy wyłącznie sprzedaży z VAT.

Podatnik zwolniony zarówno przedmiotowo jak i ze względu na wartość sprzedaży jest obowiązany płacić w MPP, jeżeli spełnione będą przesłanki obowiązkowego stosowania tego mechanizmu.

2.3. Obowiązek przyjęcia płatności

Podatnik, na którym ciąży obowiązek wystawienia faktury oznaczonej wyrazami „mechanizm podzielonej płatności”, jest obowiązany do przyjęcia płatności wynikającej z takiej faktury w mechanizmie podzielonej płatności.

W efekcie powyższego w szczególności sprzedawca, który dokonuje dostaw towarów lub świadczy usługi objęte załącznikiem nr 15, nie może wykorzystywać w tej działalności rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych (patrz 2.5. Obowiązek posiadania rachunku rozliczeniowego).

Należy bowiem pamiętać, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe [10] (dalej: Prawo bankowe), do rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych nie otwiera się rachunków VAT, zatem nabywca nie miałby możliwości zrealizowania ciążącego na nim obowiązku zapłaty danej faktury w MPP.

!!!

Postanowienia umowne pomiędzy dostawcą i nabywcą wyłączające stosowanie mechanizmu podzielonej płatności w stosunku do sprzedaży objętej obligatoryjną formą podzielonej płatności, będą nieważne, jako sprzeczne z ustawą [11].

2.4. Konsekwencje obowiązków w podatku VAT ciążących na nabywcy

Dokonanie przez nabywcę zapłaty w MPP to kluczowy element nowego systemu, stąd jego funkcjonowanie zostało zabezpieczone regulacją o charakterze sankcyjnym.

W przypadku stwierdzenia, że nabywca, mimo ciążącego na nim obowiązku dokonania płatności w MPP, zapłaci w inny sposób, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi, które były objęte obowiązkiem. [12]

Sankcja nie jest stosowana w odniesieniu do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe (patrz 2.9. Zmiany w KKS związane z obligatoryjnym MPP).

Nabywca uniknie odpowiedzialności, jeśli mimo uregulowania takiej faktury w inny sposób (zamiast obowiązkowego zastosowania mechanizmu podzielonej płatności) dostawca lub usługodawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z tej faktury. Brak zagrożenia dla interesu Skarbu Państwa stanowi zatem podstawę do odstąpienia od nałożenia sankcji na nabywcę.

W dalszej części opracowania opisano zagadnienie wykorzystania instytucji potrącenia przy obowiązkowym MPP (patrz 2.7. MPP a możliwość potrącenia wierzytelności).

!!!

W przypadku, gdy faktura o wartości brutto 20 000 zł, VAT 3 739,84 zł będzie zawierała pozycje objęte załącznikiem nr 15, wówczas sankcja nie będzie naliczana, jeśli dostawca ujmie fakturę w ewidencji sprzedaży, przekaże informację o niej w JPK_VAT i całą kwotę VAT z tej faktury, tj. 3 739,84 zł ujmie w deklaracji VAT.

!!!

Obowiązek zapłaty w podzielonej płatności nie dotyczy płatności z tytułu zajętej przez komornika lub organ egzekucyjny wierzytelności, nawet jeżeli wierzytelność ta dotyczy sprzedaży, do której zastosowanie ma obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności. W takiej sytuacji dokonywana na rzecz komornika lub organu egzekucyjnego płatność nie stanowi zapłaty za nabyte towary lub usługi. W tym przypadku, w miejsce obowiązku zapłaty kontrahentowi za nabyte towary lub usługi, wstępuje nowy tytuł płatności, czyli realizacja egzekucji z zajętej wierzytelności. Stąd w takiej sytuacji podatnik (nabywca) nie będzie miał obowiązku zapłaty do komornika lub organu egzekucyjnego w podzielonej płatności. Mamy w tym przypadku do czynienia ze szczególnym charakterem relacji prawnej, który decyduje o braku zastosowania MPP przez nabywcę w płatnościach na rzecz komornika lub organu egzekucyjnego.

Nabywca w tej sytuacji nie powinien płacić w mechanizmie podzielonej płatności, ponieważ w tym przypadku realizuje on otrzymane od organu egzekucyjnego lub komornika sądowego zajęcie wierzytelności pieniężnej.

!!!

Podobna sytuacja zachodzi w odniesieniu do płatności dokonywanych przez ubezpieczycieli na rzecz podmiotów trzecich likwidujących szkody, kiedy to zapłata stanowi realizację odpowiedzialności odszkodowawczej wobec ubezpieczonych/uposażonych.

W tego typu sytuacjach zazwyczaj dochodzi do cesji prawa do wypłaty odszkodowania na rzecz podmiotu likwidującego szkodę, np. warsztat samochodowy. Ubezpieczyciel dokonuje wówczas zapłaty zgodnie z treścią faktury dokumentującej naprawienie szkody, która może obejmować pozycje zawarte w załączniku nr 15, jednakże jego płatność do podmiotu likwidującego szkody to wypłata odszkodowania. Ubezpieczyciel nie będzie więc stosować mechanizmu podzielonej płatności w tego rodzaju sytuacjach, MPP nie jest bowiem stosowany przy zapłacie odszkodowania. Mamy w tym przypadku do czynienia ze szczególnym charakterem relacji prawnej, który decyduje o braku zastosowania MPP przez ubezpieczyciela w płatnościach na ...