Płatności w firmie: Kiedy można płacić gotówką?

Zgodnie z przepisami, dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy: stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 zł. Z powyższego przepisu wynikają obowiązki dla każdego przedsiębiorcy działającego na podstawie polskiego prawa, zarówno otrzymującego zapłatę jak i dokonującego płatności.

Oznacza to, że jeżeli przepisy ustawy - Prawo przedsiębiorców mają do ciebie zastosowanie, musisz przestrzegać limitu płatności nawet wtedy, jeżeli do przedsiębiorcy – drugiej strony transakcji – przepisów się nie stosuje (jest to przedsiębiorca zagraniczny).

Pamiętaj! Jednorazowa wartość transakcji to cała wartość należności lub zobowiązań związanych z odpłatną dostawą towaru lub odpłatnym świadczeniem usług, które zostały określone w umowie zawartej między przedsiębiorcami.

Limit transakcji oblicza się w kwotach brutto. Przepisy mówią o płatności, a więc kwocie, która jest przekazywana kontrahentowi, dlatego do obliczania wysokości limitu przyjmuje się wartość brutto.

Wybór waluty płatności przez strony nie ma wpływu na limit płatności gotówkowych.

W przypadku określenia ceny w walucie obcej, wartość transakcji oblicza się na podstawie średniego kursu walut NBP z dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Ważne! Rachunek płatniczy to zarówno rachunek bankowy, SKOK oraz mechanizmy pośrednie, takie jak płatność kartą czy platformy internetowe. Ważne, aby płatność odbyła się przez rachunek płatniczy przedsiębiorcy.

Jakie są konsekwencje przekroczenia limitu?

Przedsiębiorcy, którzy rozliczą jednorazowe transakcje powyżej 15 000 złotych w gotówce, a nie za pośrednictwem rachunku bankowego, nie mogą zaliczyć takiej płatności do kosztów uzyskania przychodów.

Musisz również pamiętać, że w przypadku naruszenia przepisów o limicie transakcji gotówkowych, wyłączeniu z kosztów podlega nie tylko nadwyżka ponad 15 000 złotych. Jeżeli wartość transakcji przekracza limit ustawowy, to zapłata gotówką powoduje, że cała kwota zapłacona z pominięciem rachunku bankowego nie może zostać zaliczona do kosztów podatkowych.

Zasady te stosuje się także w przypadku:

• nabycia lub wytworzenia środków trwałych albo nabycia wartości niematerialnych i prawnych
• dokonania płatności:
  • po likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej
  • po zmianie formy opodatkowania na zryczałtowaną formę opodatkowania określoną w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym albo w ustawie o podatku tonażowym.

Zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów następuje za rok podatkowy, w którym nastąpiła likwidacja tej działalności, albo za rok podatkowy poprzedzający rok podatkowy, w którym nastąpiła zmiana formy opodatkowania.

Kto powinien stosować przepis o limicie płatności gotówkowej?

Żeby prawidłowo określić swoje obowiązki jako przedsiębiorcy musisz wiedzieć, do jakich podmiotów i przy jakich rodzajach transakcji przepis znajduje zastosowanie.

Poniżej próbujemy przybliżyć ci kwestie prawidłowego stosowania przepisu. Pamiętaj jednak, że oprócz przykładów opisanych poniżej możesz w trakcie wykonywania swojej działalności spotkać się z wieloma niejednoznacznymi przypadkami dotyczącymi transakcji.

W wątpliwych sytuacjach sugerujemy dokonanie płatności bezgotówkowej, a jeżeli nie jest to z jakichś względów możliwe, wystąpienie o indywidualną interpretację podatkową, z której jednoznacznie będzie wynikało, czy dokonanie płatności gotówką umożliwi zaliczenie wydatku do kosztów podatkowych.

Przedsiębiorcy jednoosobowi i spółki wpisane do KRS

Norma prawna wynikająca z ustawy - Prawo przedsiębiorców jest skierowana do podmiotów podlegających obowiązkowi wpisu do CEIDG albo rejestru przedsiębiorców KRS (uwzględnia się nie tylko kryterium formalne – fakt wpisania do CEIDG/KRS, ale również to, czy dany podmiot miał obowiązek wpisać się do rejestru).

Oznacza to, że przepis odnosi się do przedsiębiorców jednoosobowych, spółek i innych podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS, jak również wszystkich, którzy do takich rejestrów powinni być wpisani, ale nie dopełnili tego obowiązku.

Przykład

Tomasz jest fryzjerem. Nie ma zarejestrowanej działalności gospodarczej, ale regularnie strzyże klientów w domu, pobierając za to wynagrodzenie. Tomasz, mimo braku wpisu w CEIDG jest przedsiębiorcą, ponieważ jego działania jednoznacznie na to wskazują. Obowiązuje go limit transakcji gotówkowych.

Pozostałe podmioty objęte limitem płatności gotówkowych

Limit transakcji gotówkowych stosuje się również do:

• fundacji, izb gospodarczych, czy innych podmiotów, które równocześnie figurują w rejestrze przedsiębiorców KRS
• przedsiębiorców zagranicznych prowadzących działalność gospodarczą w Polsce przez oddział (zarejestrowany w KRS)
• wspólników spółki cywilnej
• zagranicznego oddziału polskiego przedsiębiorcy – zgodnie z przepisami oddział nie jest odrębnym przedsiębiorcą (niezależnie od tego, w jakim kraju polski przedsiębiorca zarejestruje swój oddział, stosuje się do niego przepisy - Prawo przedsiębiorców)
• polskiego przedsiębiorcy (czasowe transgraniczne świadczenie usług) dokonującego poza granicami Polski transakcji z przedsiębiorcą zagranicznym (działalność transgraniczna nie jest odrębnym przedsiębiorstwem, co nie zmienia faktu, że działający zagranicą przedsiębiorca podlega polskiemu prawu).

Przykład

Niemiecka spółka zarejestrowała w KRS oddział, na rzecz którego zamierza kupić w Polsce wyposażenie biura. Oddział nie jest odrębnym przedsiębiorcą (przedsiębiorcą jest niemiecka spółka), jednak z faktu rejestracji oddziału w rejestrze przedsiębiorców KRS, podlega on polskiemu prawu, w tym limitowi transakcji gotówkowych.

Przykład

Polska firma zarejestrowała oddział w Niemczech (wpis do rejestru handlowego). Oddział może samodzielnie zawierać umowy, ale nadal w świetle polskiego prawa, jest polskim przedsiębiorstwem i ma obowiązek stosować limit transakcji gotówkowych.

Podmioty nieobjęte limitem płatności gotówkowych

Ponieważ przepisy stosuje się do określonej grupy (przedsiębiorcy i niektóre inne podmioty), warto wiedzieć, kiedy nie musisz stosować się do limitu.

Limitu obrotu gotówkowego nie stosują m.in.:

• podmioty inne niż przedsiębiorcy - limit nie dotyczy również przedsiębiorców posiadających taki status na podstawie rejestracji w innym kraju (przedsiębiorca zagraniczny), jeżeli na terytorium RP nie powadzi działalności
• podmioty wpisane wyłącznie w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
  
  Przykład
  
  Fundacja wpisana do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej zamierza sprzedać część swojego majątku – sprzęt fotograficzny. Ponieważ nie jest wpisana do rejestru przedsiębiorców, jak również faktycznie nie prowadzi działalności gospodarczej, może przyjąć zapłatę w gotówce, nawet jeżeli przekracza ona limit 15 000 zł. Małgosia jest wspólniczką spółki jawnej – kupującą. Ponieważ dokonuje zakupu od nieprzedsiębiorcy, może zapłacić za kupowany sprzęt gotówką.
• przedstawicielstwa przedsiębiorcy zagranicznego – limitu nie stosuje się (podmiot nie jest w rozumieniu polskich przepisów polskim przedsiębiorcą)
• rolnicy ryczałtowi – podmiot nie jest w rozumieniu przepisów przedsiębiorcą – brak obowiązku wpisu w CEIDG albo KRS.
  
  Przykład
  
  Rolnik Tomasz ma podpisaną umowę o stałej współpracy z hurtownią. Kilka razy w miesiącu hurtownik – Andrzej przyjeżdża po warzywa, które następnie pakuje i sprzedaje do sklepów. Zgodnie z umową, Andrzej płaci Tomaszowi za towar odebrany w danym miesiącu do 20. dnia kolejnego miesiąca. Jednorazowa dostawa ma wartość ok. 5 000 zł, ale wartość zakupów w miesiącu to ok. 20 000 zł. W takiej sytuacji Andrzej może zapłacić Tomaszowi gotówką, mimo że wartość zakupów w umówionym okresie rozliczeniowym (miesiącu) przekroczyła limit ustawowy. Jest tak, ponieważ Tomasz jest rolnikiem, a nie przedsiębiorcą.
• osoby fizyczne dokonujące zakupu przedmiotów do majątku prywatnego przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej, które następnie zostaną wciągnięte do ewidencji środków trwałych prowadzonych przez nich działalności gospodarczych (taka osoba nie spełnia definicji przedsiębiorcy)
• komornicy – nie są przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy - Prawo przedsiębiorców
• przedsiębiorcy zarejestrowani poza Polską, świadczący usługi na terytorium RP (w ramach czasowego transgranicznego świadczenia usług). Ponieważ formalnie jest przedsiębiorcą zarejestrowanym w innym kraju UE, a w Polsce nie prowadzi działalności – świadczy usługi na podstawie przepisów szczególnych – nie stosuje się limitu obrotu gotówkowego. Pamiętaj jednak, że dotyczy to tylko tych sytuacji, w których aktywność zagranicznego przedsiębiorcy spełnia warunki uznania jej za transgraniczne świadczenie. Jeżeli przedsiębiorca zagraniczny miał obowiązek zarejestrować w Polsce oddział, a tego nie zrobił – transakcja przekraczająca limit ustawowy powinna być opłacona w formie bezgotówkowej.

Limit transakcji gotówkowych w praktyce

Jeśli prowadzisz firmę, często spotkasz się z nietypowymi sytuacjami. Żeby łatwiej było ci określić, czy masz obowiązek rozliczania się z kontrahentem bezgotówkowo, poniżej wskazujemy szereg mniej typowych zdarzeń i wskazujemy, kiedy dopuszczalna jest zapłata gotówką, a kiedy nie.

Pamiętaj jednak, że jeżeli masz wątpliwości, dla bezpieczeństwa lepiej zapłacić przelewem, jak również przyjąć płatność w takiej formie.

Limit transakcji – sytuacje życiowe

Przedsiębiorca nabywający towary lub usługi w okresie zawieszenia działalności oraz przyjmujący należności. Jeżeli zapłata następuje w związku z działalnością gospodarczą – obowiązuje limit gotówkowy.

Przykład

Małgosia zarejestrowała jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie fotografii ślubnej. Ponieważ zimą nie ma żadnych zleceń, zawiesiła ją. Piotr, kolega Małgosi, prowadzący taka samą działalność, zamierza ją zakończyć i sprzedaje po okazyjnej cenie 28 000 zł wyposażenie studia. Jeżeli Małgosia zdecyduje się na zakup sprzętu, to mimo zawieszonej działalności gospodarczej jest przedsiębiorcą i będzie musiała zapłacić bezgotówkowo.

Osoba nabywająca towary lub usługi przed dniem zarejestrowania działalności, przy założeniu, że te towary albo usługi będą wykorzystywane do jej prowadzenia (wydatek przed zarejestrowaniem działalności jest uznawany za koszt uzyskania przychodu). Taka osoba formalnie nie jest przedsiębiorcą – nie stosuje się limitu obrotu gotówkowego.

Przykład

Małgosia ma zamiar otworzyć jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie fotografii ślubnej. Wie, że najwięcej zleceń będzie miała wiosną i latem, więc zaczyna przygotowania do rozpoczęcia działalności już w listopadzie. Zamówiła stronę internetową, podpisała umowę o stałej współpracy ze studiem fotograficznym i wpłaciła z tego tytułu zaliczkę. Udało jej się okazyjnie – od kolegi przedsiębiorcy, który zawiesza podobną działalność, kupić sprzęt fotograficzny i komputerowy. Małgosia nie jest jeszcze przedsiębiorcą. Brakuje jej wpisu do CEIDG i nie podjęła jeszcze działalności – nie świadczy usług, a jedynie przygotowuje się do tego. Oznacza to, że Małgosia może za wszystkie zakupy związane z działalnością (przed jej zarejestrowaniem i faktycznym rozpoczęciem wykonywania) zapłacić gotówką.

Transakcje spółek kapitałowych w organizacji. Spółki z o.o. i spółki akcyjne w organizacji są ułomnymi osobami prawnymi będącymi przedsiębiorcami, niewpisanymi do KRS – stosuje się limit.

Płatność u kuriera za pobraniem. Jeżeli wartość transakcji (dostawy) między przedsiębiorcami przekracza limit ustawowy, płatność musi być dokonana u kuriera w formie bezgotówkowej, np. kartą płatniczą.

Przykład

Piotr prowadzi sklep internetowy z elektroniką. Jego kontrahentka Anna zamówiła kilka drogich produktów (suma przekracza 15 000 zł) i w związku z tym przed zapłatą chciałaby je obejrzeć i ocenić, czy nie mają wad. Przedsiębiorcy umówili się, że towar zostanie dostarczony przez firmę kurierską z opcją płatności przy odbiorze.

Niezależnie od tego, w jaki sposób kupujący płaci za towar, firma kurierska po otrzymaniu zapłaty przelewa środki na rachunek bankowy Piotra. Z kolei Anna ma obowiązek zapłacić za pośrednictwem rachunku bankowego. Nie może zapłacić kurierowi w gotówce po zbadaniu jakości dostarczonych rzeczy. Bez znaczenia pozostaje tu fakt, że firma kurierska rozliczy się z Piotrem bezgotówkowo.

Mieszany sposób płatności. Jeżeli wartość transakcji przekracza limit 15 000 zł, cała kwota musi być zapłacona w formie bezgotówkowej. Nie można podzielić płatności w taki sposób, że część zostanie zapłacona gotówką, a część w formie bezgotówkowej.

Przykład

Przedsiębiorca budowlany – Adam, kupuje w hurtowni Katarzyny materiały budowlane. Dziś kupił okna i drzwi za 18 000 zł. Od klienta – osoby fizycznej – otrzymał zaliczkę w gotówce w wysokości 5 000 zł. Adam chciałby pozbyć się gotówki, więc zamierza podzielić płatność tak, że 5 000 zapłaci w gotówce, a pozostałą część – 13 000 zł przelewem.

Katarzyna nie może przyjąć takiej płatności częściowo w gotówce, ponieważ wartość transakcji przekracza 15 000 zł. Rozliczenie powinno nastąpić przez rachunek płatniczy. Również dla Adama wartość transakcji to 18 000 zł i ponieważ przekracza ona limit ustawowy, całość powinna być zapłacona w formie bezgotówkowej.

Wpłata gotówki na rachunek bankowy kontrahenta i przekaz pocztowy. Jeżeli wartość transakcji przekracza limit 15 000 zł, to niezależnie od wysokości wpłaconej do banku kwoty, jest to niezgodne z przepisami. Wpłata gotówki na rachunek bankowy kontrahenta albo wykonanie przelewu pocztowego nie jest płatnością bezgotówkową.

Przykład<...