Pobór VAT od przesyłek o niskiej wartości z państw trzecich. Czy jest skuteczny?

Według raportu NIK w latach 2017-2019 aż 99% obrotu pocztowego zostało dopuszczone do obrotu bez weryfikacji. W efekcie przesyłki bez należności celno-podatkowych stanowiły 99,6% przesyłek pocztowych o niskich wartościach. Jednocześnie w omawianym okresie kontroli skarbowej poddano łącznie jedynie 1% przesyłek pocztowych i 4% przesyłek doręczeniowych.

Interpelacja nr 43694 do ministra finansów w sprawie skuteczności poboru VAT od przesyłek o niskiej wartości z państw trzecich

Szanowna Pani Minister,

reforma dotycząca VAT w odniesieniu do handlu elektronicznego z 2017 r. miała na celu dostosowanie się do szybkiego wzrostu tego rodzaju handlu, dlatego wprowadziła szereg uproszczeń w zakresie poboru podatku od transakcji handlu elektronicznego i zniosła zwolnienie z VAT w odniesieniu do towarów importowanych, nakładając podatek na paczki poniżej 22 EUR, które do tej pory przychodziły z Chin bez VAT (ale nadal wyłączając z opodatkowania prezenty oraz próbki handlowe). Wprowadzono także obowiązek składania elektronicznego zgłoszenia celnego, w wyniku czego w 2022 r. otrzymano 1 mld dodatkowych zgłoszeń celnych, przy czym sama już liczba standardowych zgłoszeń celnych prawie się podwoiła z 376,8 mln w 2019 r. do 691,5 mln w 2021 r. Liczba ta pozwala oszacować ile paczek poniżej progu 150 EUR przybywa do UE. Według raportu Copenhagen Economics średnia wartość przesyłek pochodzących spoza UE to 10.50 EUR.

Według danych opublikowanych przez Komisję Europejską, w drugiej połowie 2021 r. kraje UE otrzymały z opodatkowania e-commerce 1,9 mld EUR, z czego 690 mln EUR opodatkowano na przesyłki o wartości poniżej 22 EUR. W Polsce zadeklarowany wpływ z należności VAT w obszarze e-commerce od lipca 2021 r. wyniósł 150 468 710 PLN. Jest to krok we właściwym kierunku, pozostaje jednak jeszcze wiele do zrobienia, aby kontrolować paczki, które unikają opodatkowania, wysyłane jako prezenty lub próbki handlowe. Naprawy wymaga zwłaszcza system nadzoru i kontroli przesyłek przywożonych do Polski spoza UE oraz koordynacji działań i informacji między służbami celnymi i skarbowymi w państwach członkowskich. Według EU Wise Persons Group (WPG) - niezależnego organu doradczego UE - deklarowana zwłaszcza przez azjatyckie podmioty e-commerce wartość przesyłek B2C jest często niedokładna lub wręcz fałszywa. Na porządku dziennym są takie działania, jak zaniżanie wartości towarów czy dzielenie zamówień na kilka paczek, by uniknąć opłat celnych. Tracą na tym budżety publiczne państw członkowskich UE. Jak wskazała Najwyższa Izba Kontroli (NIK) w raporcie pt. „Nadzór nad przywozem spoza UE przesyłek pocztowych i kurierskich o niskich wartościach“, Polska nie jest w tej kwestii wyjątkiem, co prowokuje pytania na temat kontroli i ewidencji napływających z krajów trzecich paczek i skutecznego poboru należności VAT. Kluczowe wydają się tu zgłoszenia celne dokonywane w obrocie pocztowym.

Operator pocztowy ma obowiązek zgłaszania przesyłek z towarami spoza UE o zadeklarowanej wartości do 150 EUR, działając w imieniu odbiorcy. Proces odprawy, za którą odpowiada Krajowa Administracja Skarbowa, skutkuje naliczeniem przez KAS należności celno-podatkowych. Jak podano w udostępnionej w październiku 2022 r. odpowiedzi na interpelację poselską nr 35951, ok. 80% przesyłek pocztowych podlega prześwietleniu urządzeniem RTG. Takie rozwiązanie wydaje się niewystarczające dla oceny wartości przesyłki i należnego od niej podatku VAT. W tym kontekście warto dodać, że według wspomnianego już raportu NIK w latach 2017-2019 aż 99% obrotu pocztowego zostało dopuszczone do obrotu bez weryfikacji. W efekcie przesyłki bez należności celno-podatkowych stanowiły 99,6% przesyłek pocztowych o niskich wartościach. Jednocześnie w omawianym okresie kontroli skarbowej poddano łącznie jedynie 1% przesyłek pocztowych i 4% przesyłek doręczeniowych. Z kolei Ministerstwo Finansów, które zostało w 2022 roku zapytane o procent nadanych spoza UE przesyłek skontrolowanych w zakresie poprawności rozliczeń podatku VAT i należności celno-podatkowych, wskazało na brak danych z kontroli w tym obszarze. Między innymi brak jest publicznie dostępnych informacji na temat liczby i wartości pobranego podatku VAT od paczek (i listów) wysyłanych poza UE.

Osobnym wątkiem jest brak transparentności w kwestii rozliczeń w reżimie IOSS, który daje możliwość składania jednej kwartalnej deklaracji podatkowej w formie elektronicznej oraz jednorazowego opłacenia należnego podatku VAT z tytułu wykonania określonych czynności na rzecz konsumentów we wszystkich państwach UE. Choć wiemy o ściągnięciu w ramach tego rejestru od lipca 2021 r. 644 093 094,04 PLN z podatku VAT, to nie sposób ustalić, jaka jest wartość podatku należnego Polsce. Jak wynika z odpowiedzi Ministerstwa Finansów na zapytanie nr 5136, nie ma bowiem możliwości zidentyfikowania przynależnego danemu podmiotowi numeru VAT IOSS i połączenia go z odpowiednim numerem VAT. Dodatkowo, jak podkreślono w tym samym piśmie, chińscy detaliści sprzedający w modelu sprzedaży bezpośredniej z reguły nie są w ogóle w tym systemie zarejestrowani.

Mając na uwadze powyższe, zwracam się do Pani Minister z prośbą o odpowiedź na poniższe pytania:

1. Jakie zostały podjęte działania, by uszczelnić pobór VAT od przesyłek o niskiej wartości przychodzących spoza UE?
2. Czy ministerstwo jest w posiadaniu danych dotyczących wpływu VAT do polskiego budżetu z przesyłek pocztowych i przesyłek doręczeniowych o niskiej wartości spoza UE rejestrowanych poza systemem IOSS przez operatorów pocztowych począwszy od lipca 2021 r.?
3. Czy zostały podjęte działania, aby zapewnić możliwość zidentyfikowania przynależnego danemu podmiotowi numeru VAT IOSS i połączenia go z odpowiednim numerem VAT?
4. Czy Poczta Polska jako operator pracuje nad systemem weryfikacji, czy przesyłki zgłaszane w procedurach: H6 (przesyłki, których...