Program Pierwsze Mieszkanie - pytania i odpowiedzi

1 lipca 2023 r. weszły w życie przepisy wdrażające program Pierwsze Mieszkanie. Na program składają się dwa instrumenty. Pierwszym z nich jest Bezpieczny kredyt 2%, czyli system dopłat do kredytu na zakup pierwszego M. Drugi to Konto mieszkaniowe – program pomocy oszczędzającym na zakup pierwszego mieszkania. Program Pierwsze Mieszkanie jest rozwiązaniem kompleksowym. Bezpieczny kredyt 2% adresujemy do osób, które są już gotowe kupić mieszkanie, a Konto Mieszkaniowe - do osób, które planują to w perspektywie następnych kilku lat.

Bezpieczny kredyt 2%

Kredyt może uzyskać osoba do 45. roku życia, która nie ma i nie miała mieszkania, domu ani spółdzielczego prawa do lokalu lub domu. W przypadku małżeństwa lub rodziców co najmniej jednego wspólnego dziecka, warunek wieku spełnić musi przynajmniej jedno z nich.

Zasady

Budżet państwa przez 10 lat będzie dopłacał różnicę między stałą stopą a oprocentowaniem kredytu zgodnie ze stopą 2%. Stała stopa będzie ustalona w oparciu o średnie oprocentowanie kredytów o stałej stopie w bankach kredytujących (aktualne w dniu udzielenia kredytu i po 5 latach).

Maksymalna wysokość kredytu to 500 tys. zł, a w przypadku małżeństw lub rodziców z co najmniej jednym dzieckiem – 600 tys. zł. Kredyt można otrzymać na lokale zarówno z rynku pierwotnego, jak i wtórnego. Nabywca pierwszego mieszkania ma przy tym dowolność, jeśli chodzi o jego standard i położenie, bo przy kupnie nie będzie obowiązywał limit ceny 1 m².

Konto mieszkaniowe

Drugie rozwiązanie to specjalne konto oszczędnościowe, prowadzone przez banki komercyjne. Może je mogła otworzyć osoba, która nie ma i nie miała mieszkania (w tym domu jednorodzinnego lub spółdzielczego prawa dotyczącego lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego). Z programu może skorzystać także osoba, która w jednym posiadanym niewielkim lokalu mieszka z co najmniej dwójką własnych lub przysposobionych dzieci (lokalu o pow. do 50 m² przy dwójce dzieci, 75 m² przy 3 dzieci i 90 m² przy 4, bez limitu m² przy 5 i większej liczbie dzieci).

Z programu może skorzystać także osoba posiadająca prawo do mieszkania, które:

• nabyła w drodze dziedziczenia w okresie po rozpoczęciu oszczędzania,
• odnosi się albo odnosiło do współwłasności nie więcej niż jednego mieszkania albo domu jednorodzinnego w udziale nie wyższym niż ½ (50%), nabytego w drodze dziedziczenia przed rozpoczęciem oszczędzania,
• dotyczy albo dotyczyło mieszkania lub domu jednorodzinnego wyłączonego z użytkowania w związku z katastrofą budowlaną lub wskutek działania żywiołu,
• zostało ustanowione w wyniku roszczenia, o którym mowa w art. 15 ust. 2 ustawy z dnia z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (dotyczy spółdzielczego prawa do lokalu).

Zasady

Okres oszczędzania na koncie wynosi od 3 do 10 lat. Systematyczne wpłaty (co najmniej 11 wpłat rocznie o określonej wysokości) to gwarancja dodatkowej Premii Mieszkaniowej z budżetu państwa. Zgromadzone środki wraz z premią można będzie wydać na zakup pierwszego mieszkania, domu lub wkład finansowy w inwestycję, np. w ramach spółdzielni mieszkaniowej. W przypadku zakończenia oszczędzania, na wydanie środków będzie 5 lat.

Pytania i odpowiedzi

Odpowiedzi na poniższe pytania nie stanowią wykładni prawa w odniesieniu do indywidualnych przypadków, lecz ogólną interpretację przepisów ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe, zmieniającej ustawę z dnia z dnia 1 października 2021 r. o rodzinnym kredycie mieszkaniowym i bezpiecznym kredycie 2%. Ostateczna ocena spełnienia warunków programu „Pierwsze Mieszkanie” należy do banku biorącego udział w programie. W przypadku dokonania pozytywnej weryfikacji spełnienia kryteriów ustawowych to bank podejmie decyzję o możliwości udzielenia bezpiecznego kredytu 2% i założenia Konta Mieszkaniowego. Ministerstwo Rozwoju i Technologii nie bierze udziału w tym procesie.

Pierwsze mieszkanie - pytania ogólnie

Czy są limity ceny na m2 mieszkania?

Nie przewidziano ograniczenia ceny m2 lokalu mieszkalnego. Również w przypadku połączenia bezpiecznego kredytu 2% i gwarancji wkładu własnego kredytobiorcy.

Dlaczego zdecydowano się na limit wieku?

Środki budżetowe jakie planujemy przeznaczyć na program nie są nieograniczone. Musimy więc dystrybuować je tak, aby trafiły tam, gdzie są najbardziej potrzebne. Tę grupę definiujemy w przedziale wiekowym do 45 lat. To jest okres, kiedy najczęściej stabilizuje się sytuacja finansowa i kiedy podejmowana jest decyzja o założeniu rodziny.

Skończę 45 lat w czerwcu 2023 r. Czy będę mógł wziąć udział w programie?

Udział w programie mogą wziąć osoby, które w dniu złożenia wniosku o udzielenie bezpiecznego kredytu 2% lub zawarcia umowy prowadzenia Konta Mieszkaniowego, nie mają ukończonych 45 lat.

Od kiedy będzie można wziąć bezpieczny kredyt 2% lub założyć Konto Mieszkaniowe? Gdzie należy składać wnioski?

Przepisy ustawy weszły w życie 1 lipca 2023 r. Wnioski należy składać w bankach, które przystąpią do programu. Ministerstwo Rozwoju i Technologii nie bierze udziału w tym procesie.  Lista banków jest opublikowana na stronie internetowej BGK i będzie sukcesywnie aktualizowana po przystąpieniu nowych banków do programu:

• bezpieczny kredyt 2%
• Konto Mieszkaniowe

Jakie banki będą brały udział w programie?

Zakładamy, że większość banków komercyjnych przystąpi do programu. Z listą banków, które biorą udział w programie można zapoznać się na stronie internetowej BGK:

• bezpieczny kredyt 2%
• Konto Mieszkaniowe

Wykaz ten jest na bieżąco aktualizowany.

Jestem współwłaścicielem mieszkania. Mogę skorzystać z programu?

Osoby posiadające udział nie wyższy niż 50% we współwłasności jednego lokalu mieszkalnego, które nie zamieszkują w tym lokalu od co najmniej 12 miesięcy, a udział ten nabyły wyłącznie w drodze dziedziczenia, mogą skorzystać z programu.

Udziały nabyte w drodze innej niż dziedziczenie (np. darowizna czy umowa dożywocia) nie pozwalają na udział w programie, podobnie jak posiadanie udziałów w więcej niż jednej nieruchomości mieszkalnej.

Przez własność/współwłasność należy rozumieć prawo własności, ale także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Istnieje także możliwość skorzystania z programu w przypadku posiadania prawa współwłasności nie więcej niż jednego lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego wyłączonego z użytkowania na podstawie decyzji organu nadzoru budowlanego wydanej:

• w związku z katastrofą budowlaną lub ze skutkami powodzi, wiatru, osunięcia ziemi lub działania innego żywiołu,
• co najmniej 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o udzielenie bezpiecznego kredytu 2%.

W przypadku Konta Mieszkaniowego warunki ustawy uznaje się za spełnione również w przypadku, gdy oszczędzający posiada albo posiadał prawo własności (lub spółdzielcze prawo) do nie więcej niż jednego lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, którego powierzchnia użytkowa:

• nie przekracza 50 m² i w którym zamieszkuje albo zamieszkiwał z dwojgiem dzieci albo
• nie przekracza 75 m² i w którym zamieszkuje albo zamieszkiwał z trojgiem dzieci, albo
• nie przekracza 90 m² i w którym zamieszkuje albo zamieszkiwał z czworgiem dzieci, albo
• w którym zamieszkuje albo zamieszkiwał z co najmniej pięciorgiem dzieci.

Jeżeli w przeszłości byłam właścicielką mieszkania, ale już je sprzedałam, to czy mogę skorzystać z programu?

Program jest przewidziany wyłącznie dla osób kupujących mieszkanie albo dom jednorodzinny po raz pierwszy. Wyjątek stanowią rodziny z co najmniej dwojgiem dzieci, które będą mogły skorzystać z Konta Mieszkaniowego – w takim przypadku mogą łącznie posiadać jedno inne mieszkanie, jednak nie większe niż 50m2 (dwoje dzieci), 75m2 (troje dzieci) i 90m2 (czworo dzieci). Dla rodzin z pięciorgiem lub więcej dzieci limitu metrażowego już nie ma.

Z obu instrumentów programu mogą skorzystać także osoby posiadające w przeszłości udział nie wyższy niż 50% we współwłasności mieszkania nabyty w drodze dziedziczenia, które nie zamieszkują w tym mieszkaniu od co najmniej 12 miesięcy.

Ponadto można skorzystać z programu, gdy kredytobiorca lub osoba prowadząca z nim wspólnie gospodarstwo domowe nabyli w drodze dziedziczenia lub darowizny prawo własności nie więcej niż jednego lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego i zbyli je przed ukończeniem 18 lat.

Istnieje także możliwość skorzystania z bezpiecznego kredytu 2% w przypadku posiadania w przeszłości prawa własności nie więcej niż jednego lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego wyłączonego z użytkowania na podstawie decyzji organu nadzoru budowlanego wydanej:

• w związku z katastrofą budowlaną lub ze skutkami powodzi, wiatru, osunięcia ziemi lub działania innego żywiołu,
• co najmniej 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o udzielenie bezpiecznego kredytu 2%.

Przez własność/współwłasność należy rozumieć prawo własności, ale także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Czy mogę skorzystać z programu, jeżeli w przeszłości skorzystałem z programu „Mieszkanie dla Młodych”?

Nie, taki kredytobiorca nie spełni warunku nabywania pierwszej nieruchomości mieszkaniowej.  Wyjątek stanowią rodziny z co najmniej dwojgiem dzieci, które będą mogły skorzystać z Konta Mieszkaniowego w przypadku posiadania mieszkania o metrażu nie większym niż wskazany w ustawie.

Czy obcokrajowiec będzie mógł skorzystać z programu?

Tak, jeżeli spełnione zostaną warunki określone w ustawie. Ustawa nie wyklucza z udziału w programie obcokrajowców, jeżeli prowadzą oni gospodarstwo domowe na terytorium Polski. Jeżeli natomiast gospodarstwo domowe prowadzone jest poza terytorium Polski to obcokrajowiec może ubiegać się o udzielenie bezpiecznego kredytu 2% wspólnie z osobą posiadającą polskie obywatelstwo.

Konto Mieszkaniowe prowadzone jest na rzecz osoby fizycznej w złotych. Bezpieczny kredyt 2% również będzie mógł zostać udzielony w złotych.

Czy można skorzystać równocześnie z bezpiecznego kredytu 2% i Konta Mieszkaniowego?

Ustawa nie wyklucza jednoczesnego korzystania z obu instrumentów w ramach programu „Pierwsze Mieszkanie”. Jednak warunkiem uczestnictwa jest nieposiadanie prawa własności mieszkania lub domu jednorodzinnego. W przypadku zaciągnięcia bezpiecznego kredytu 2%, zainteresowany nie jest już w stanie spełnić wspomnianego warunku przy chęci skorzystania z Konta Mieszkaniowego. Nie widzimy natomiast aktualnie przeszkód w skorzystaniu z Konta Mieszkaniowego w celu zgromadzenia oszczędności, a następnie zawarcie z bankiem kredytującym umowy bezpiecznego kredytu 2% i przeznaczenie zgromadzonych na koncie środków jako wkładu własnego na zakup mieszkania lub domu jednorodzinnego. Bezpieczny kredyt mieszkaniowy 2% udzielany ma być do 2027 r., podczas gdy Konto Mieszkaniowe musi być prowadzone co najmniej 3 lata.

Czy program obejmie samotnych rodziców z dzieckiem lub pary żyjące w niesformalizowanym związku?

Konto Mieszkaniowe może być prowadzone na rzecz osoby fizyczne. Natomiast kredyt skierowany jest do gospodarstw domowych – singli, czy osób wspólnie wychowujących dzieci. Proponowane rozwiązania nie wykluczają wskazanej grupy w udziale w programie.

Bezpieczny kredyt 2% - ogólnie

Kto może skorzystać z bezpiecznego kredytu 2%?

Osoby, które planują kupno lub budowę swojego pierwszego mieszkania lub domu jednorodzinnego.

Jakie muszę spełnić warunki, by uzyskać kredyt?

Osoba ubiegająca się o bezpieczny kredyt 2% powinna:

• posiadać zdolność kredytową adekwatną do kwoty kredytu, jaki chce uzyskać;
• przed dniem udzielania kredytu mieszkaniowego:
  • nie może posiadać prawa własności lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz
  • nie może jej przysługiwać spółdzielcze prawo dotyczące lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz
  • w dniu udzielenia kredytu nie może mieć ukończone 45 lat.

Czy będą limity udzielanych kredytów w ciągu roku?

Zakładamy, że w zależności od wysokości kwot dopłat, będziemy mogli finansować rocznie 30-40 tys. kredytów. Planowane wydatki pojawią się od 2024 r. i będą rosnąć do 2027 r. Przewidujemy, że wyniosą one rocznie od 800 mln zł w 2024 r. do 1,5 mld zł w 2027 r. Po tym roku będą już systematycznie spadać. Szacujemy, że zabezpieczy to potrzeby zdecydowanej większości osób spełniających kryteria do uzyskania dopłaty i posiadających zdolność kredytową.

Jaki jest minimalny okres kredytowania?

Minimalny okres kredytowania wynosi 15 lat.

Czy można nadpłacać kredyt 2%?

W przypadku gdy dokonano przedterminowej spłaty części bezpiecznego kredytu 2% dopłaty do rat wygasają z ostatnim dniem miesiąca wystąpienia tego zdarzenia, a kwoty uzyskanych po tym dniu dopłat podlegają zwrotowi do Rządowego Funduszu Mieszkaniowego, chyba że:

• spłaty takiej dokonano po upływie 3 lat od dnia udzielenia tego kredytu,
• spłata ta dotyczyła części objętej gwarancją (w przypadku łączenia z programem „Mieszkanie bez wkładu własnego”),
• łączna wysokość tej spłaty i wniesionego wkładu własnego kredytobiorcy nie przekroczyła kwoty, o której mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1, tj. 200 tys. zł,
• łączna wysokość tej spłaty i zapłaconej przez kredytobiorcę raty tego kredytu nie przekroczyła w danym miesiącu kwoty pierwszej, pomniejszonej o dopłatę raty tego kredytu.

Czy będę mógł zaciągnąć kolejny kredyt hipoteczny w czasie trwania dopłat do bezpiecznego kredytu 2%?

Nabycie kolejnej nieruchomości w trakcie trwania dopłat do bezpiecznego kredytu 2% skutkuje utratą prawa do dopłat od chwili wystąpienia tego zdarzenia.

Czy rządowe kredyty nie "rozejdą" się w ciągu jednego dnia?

Zakłada się, że roczna liczba bezpiecznych kredytów 2% w latach 2023-2024 wyniesie łącznie 50 tys. kredytów (biorąc pod uwagę uruchomienie programu w II połowie 2023 r. przyjęto, że liczba udzielonych kredytów w 2023 r. wyniesie 10 tys., a w 2024 r. osiągnie wielkość 40 tys.). W kolejnych latach przewidujemy zainteresowanie na poziomie udzielania 30-40 tys. kredytów rocznie. Wydatki na bezpieczne kredyty 2% udzielone w br. zostaną rozliczone w 2024 r. Na przyszły rok na sfinansowanie dopłat do rat kredytów przewidziano 941 mln zł.

Czy mogę prowadzić działalność gospodarczą w nieruchomości kredytowanej bezpiecznym kredytem 2%?

Działalność gospodarcza nie może być wykonywana w nieruchomości kredytowanej bezpiecznym kredytem 2% do czasu spłaty udzielonej gwarancji BGK (jeśli taka została udzielona).

Posiadam gospodarstwo rolne. Czy mogę skorzystać z bezpiecznego kredytu 2%?

Posiadanie gospodarstwa rolnego nie wyklucza z możliwości u...