Przedsiębiorcy mają coraz bardziej pod górkę

Wzrost wydatków na opłaty sądowe, wydłużenie się czasu trwania spraw w sądzie, trwające latami kontrole i sprawdzenia oraz postępowania administracyjne, karuzela podatkowych zmian, brak ulg na kształcenie zawodowe - z tymi wszystkim problemami muszą borykać się mikro i małe firmy (choć nie tylko one). Odpowiedź na interpelację poselską zawiera omówienie znanych już zmian w procedurach, i przedstawia wiele planów, zamierzeń i koncepcji. Trudno jednak nie odnieść wrażenia, że niezadowoleni są tylko przedsiębiorcy - w ministerstwach panują dużo lepsze nastroje.

Interpelacja nr 1072 do prezesa Rady Ministrów w sprawie problemów małych i średnich przedsiębiorstw

Szanowny Panie Premierze!

Łódzka Izba Rzemieślnicza zwróciła się do mnie z problemami, z którymi borykają się rzemieślnicy, mikro-, mali i średni przedsiębiorcy w całej Polsce. Problemy te są poruszane w debacie publicznej, a na powstałe pytania przedstawiciele rządu nie udzielają jednoznacznych odpowiedzi. W związku z tym proszę o przedstawienie stanowiska rządu w niżej opisanych kwestiach.

Izba Rzemieślnicza w Łodzi to organizacja samorządu rzemiosła i związek pracodawców. Jak wszystkie izby w kraju reprezentuje ona zrzeszone w niej cechy i firmy, ich członków wobec organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego, a także współpracuje z innymi organizacjami samorządowymi i gospodarczymi we wszystkich sprawach związanych z gospodarczą działalnością rzemiosła. Sprawuje ona także nadzór nad przygotowaniem zawodowym młodzieży i przeprowadza egzaminy na mistrza i czeladnika.

Pracodawcy – rzemieślnicy prowadzący mikro-, małe i średnie firmy od zawsze angażowali się w kształcenie zawodowe dzieci i młodzieży. Dzięki temu mamy dziś sprawnie funkcjonujący organizm zajmujący się przygotowaniem zawodowym w systemie dualnym, w którym uczniowie odbywają naukę zawodu w rzeczywistych warunkach pracy u pracodawców – rzemieślników na podstawie umowy o pracę w celu nauki zawodu i posiadają podwójny status: ucznia i pracownika młodocianego.

Niestety, na skutek wprowadzanych zmian, polscy rzemieślnicy – pracodawcy borykają się dziś z wieloma problemami. Z roku na rok wzrastają koszty utrzymania firmy – coroczne podwyższanie składek ZUS, podatków, zwiększenia opłat za wywóz odpadów. Opłaty te w największym stopniu obciążają małych przedsiębiorców – publiczne daniny nierzadko stanowią większość ich dochodu. Istnieje w związku z tym realne ryzyko, że mali przedsiębiorcy będą zmuszeni zwalniać pracowników, żeby utrzymać się na rynku, lub w ostateczności będą likwidować firmy.

Wprowadzając nowe rozwiązania prawne, rząd nie konsultuje się ze środowiskami reprezentującymi rzemieślników – małych i średnich przedsiębiorców. Doskonałym przykładem jest choćby ustawa wprowadzająca zakaz handlu w niedzielę i święta – nie została ona poprzedzona rzetelną analizą skutków gospodarczych, nie została skonsultowana ze środowiskiem przedsiębiorców, a wręcz została wprowadzona wbrew opiniom płynącym z tych środowisk.

W okresie kilku ostatnich lat nie tylko wzrósł koszt opłat sądowych, ale także wydłużył się czas trwania spraw w sądzie – na orzeczenia sądowe trzeba oczekiwać 12 miesięcy, a nawet dłużej. Rodzi to ogromne trudności na przykład na płaszczyźnie zwrotu długu wierzycielowi – przedsiębiorcy. Sprawy takie ciągną się miesiącami (czasem nawet latami), a przedsiębiorcy bankrutują nie tylko z powodu nieuczciwości dłużników, ale też opieszałości sądów. Podobnie wygląda oczekiwanie na rozstrzygnięcie przed sądem administracyjnym, gdy sprawa dotyczy na przykład kwestii podatkowych – media wielokrotnie przywoływały przykłady przedsiębiorstw, które upadały w oczekiwaniu na rozstrzygnięcie ich sprawy. Państwo w tym zakresie musi działać sprawniej i nie może pozostawiać obywatela w oczekiwaniu na decyzję.

Izby rzemieślnicze podnoszą też jeszcze jeden ważny problem – brak możliwości rozwoju i zaplanowania inwestycji przez przedsiębiorców. Rządowy projekt ustawy o wspieraniu nowych inwestycji przewiduje wprowadzenie nowego mechanizmu wsparcia inwestycyjnego opartego na zwolnieniu w podatku dochodowym. Projekt w swoich założeniach ma zwiększyć skłonność do inwestowania i poprawić sytuację inwestycyjną sektora MŚP. Niestety, kryteria jakościowe ustalone dla wsparcia inwestycyjnego świadczą o tym, że ustawa nie została przygotowana z myślą o mikroprzedsiębiorstwach, w tym mikroprzedsiębiorstwach rzemieślników. Stawianych wymogów nie będzie w stanie spełnić większość mikro- i małych przedsiębiorstw, które nie wdrażają innowacji, ale również dążą do rozwoju i zwiększania konkurencyjności na ryku i są na tym rynku potrzebne. Brak możliwości sprostania kryterium jakościowym przez sektor MŚP zablokuje im drogę do inwestycji.

Dlatego zwracam się do Pana Premiera z pytaniami:

1. Czy rząd planuje wprowadzenie daleko idących ulg, zwolnień i ułatwień dla rzemieślników, małych i średnich przedsiębiorstw, które osiągają niewielki dochód, a są niezwykle istotną gałęzią naszej gospodarki, poza obecnie procedowaną tzw. ustawą o małym ZUS-ie?

2. W jaki sposób rząd planuje skrócić czas prowadzenia spraw sądowych? Czy przewidywane są w tym zakresie regulacje prawne, zwiększenie zatrudnienia w sądach bądź delegacje sędziowskie?

3. Czy planowane jest rozszerzenie przyjętych kryteriów jakościowych w projekcie ustawy o wspieraniu nowych inwestycji?

4. W jaki sposób rząd planuje wspomagać rozwój szkolnictwa zawodowego? Czy planowane jest zwiększenie wydatków budżetowych na ten cel? Czy rząd planuje współpracować w tym zakresie z przedsiębiorcami i reprezentującymi ich organizacjami zawodowymi?

Z poważaniem Hanna Gill-Piątek, 23.12.2019 r.

Odpowiedź na interpelację

AD 1) Celem Ministerstwa Rozwoju jest wsparcie przedsiębiorczości. Ważne jest podnoszenie efektywności polskiego biznesu poprzez rozwój innowacyjnych rozwiązań. Lepsze wyniki gospodarcze będą się przekładały na poprawę warunków zatrudnienia dla polskich pracowników oraz oferty rynkowej dla polskich konsumentów.

W rządowych planach jest wprowadzenie tzw. estońskiego podatku CIT. Polega on na tym, że firmy decydują o momencie odprowadzenia podatku CIT, co obniża koszt kapitału, zwiększa bezpieczeństwo finansowe i zachęca do zmiany struktury pasywów. Reforma CIT w Estonii została wprowadzona w 1999 r.

Podobne rozwiązania zostały już przyjęte na Łotwie, w Gruzji i w Niemczech.

W zakresie polityki innowacyjnej ministerstwo ma następujące cele: zwiększenie poziomu automatyzacji i robotyzacji polskiej gospodarki, cyfryzacja polskich firm, rozwój sztucznej inteligencji oraz wsparcie dla gospodarki o obiegu zamkniętym. Ich osiągnięciu służyć mają m.in. ulgi podatkowe, szkoła Sztucznej Inteligencji (Al. School) czy wsparcie dla zielonych inwestycji. Nowa polityka innowacyjna będzie oparta o cztery filary: 1) cyfryzacja i transformacja w kierunku 4.0, 2) wsparcie kompetencji Polaków, 3) innowacje, start-upy oraz nowe technologie, 4) zielona gospodarka. W ramach pierwszego filaru przewiduje się następujące działania: ulgę na automatyzację, tworzenie uczących fabryk, pilotażowe wsparcie transformacji w kierunku przemysłu 4.0, Cyfrowe Huby Innowacji, wdrażanie Polityki Sztucznej Inteligencji oraz wsparcie

kompetencji uczniów w tym zakresie. W ramach drugiego filaru przewiduje się: wsparcie na szkolenia i pakiet wsparcia kompetencji. W ramach filaru trzeciego: Prawo własności przemysłowej, urlop na start up’a, piaskownice regulacyjne, wsparcie dla wynalazców ukierunkowane na weryfikację komercyjnej przydatności wynalazków, Govlab i uruchomienie instrumentów skalujących popyt globalny w rodzime wynalazki. Natomiast w ramach filaru czwartego zakłada się następujące działania: Green Innovation Hub – jedno okienko dla firm zainteresowanych gospodarką o obiegu zamkniętym, „zazielenienie” opodatkowania oraz finansowania z funduszy europejskich (większa pula pieniędzy na działania korzystne dla osiągnięcia celu zero emisyjności), „zazielenienie” polityki handlowej UE oraz „zazielenienie” zamówień publicznych.

Należy przypomnieć, że w dniu 1 stycznia 2020 r. w ramach ustawowego Pakietu Przyjazne Prawo przyznano przedsiębiorcom prawo do błędu w pierwszym roku działalności gospodarczej oraz wprowadzano ułatwienia dla rzemieślników. Dzięki prawu do błędu przedsiębiorca – osoba fizyczna – gdy popełni błąd (za który grozi mandat karny lub kara pieniężna) – nie dostanie kary, a jedynie pouczenie, oraz będzie musiał usunąć naruszenie. Z kolei przedsiębiorcom - rzemieślnikom umożliwiono wybór innej niż wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) formy prowadzenia działalności gospodarczej. Rzemiosłem będzie mogła się zajmować spółka jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna czy jednoosobowa spółka kapitałowa. Warunkiem jest to, aby wspólnicy mieli kwalifikacje zawodowe w rzemiośle lub by byli członkami rodziny. Na mocy przepisów Pakietu Przyjazne Prawo od 1 czerwca 2020 r. przedsiębiorcom będzie przysługiwać także ochrona przewidziana dla konsumentów, jeśli chodzi o stosowanie niedozwolonych postanowień umownych (klauzule abuzywne), rękojmi za wady oraz w zakresie prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa.

W dniu 1 stycznia 2020 r. weszła w życie także ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Najważniejsze rozwiązania w niej zawarte to krótsze terminy płatności (30 dni dla instytucji publicznych, max. 60 dni dla dużych firm w relacji z małymi), publikowanie informacji o praktykach płatniczych i terminach zapłaty przez największe firmy, ulga na złe długi w CIT i PIT, uprawnienia prezesa UOKiK do ścigania przedsiębiorstw generujących największe zatory czy zobowiązanie największych firm do raportowania Ministerstwu Rozwoju swoich praktyk płatniczych.

Od 2020 r. przedsiębiorcy będą mogli po raz pierwszy skorzystać z ulgi podatkowej IP Box, która daje im prawo rozliczyć dochody pozyskane w 2019 r. Jest to preferencyjna 5% stawka podatkowa od dochodów uzyskanych ze sprzedaży produktów i usług stworzonych na bazie praw własności intelektualnej pozyskanych z własnej działalności badawczo-rozwojowej lub z usług badawczo-rozwojowych zakupionych od innych podmiotów.

W dniu 1 stycznia 2021 r. wejdzie w życie Nowe Prawo Zamówień Publicznych. Nowe przepisy mają się przyczynić do zwiększenia liczby firm, w tym małych i średnich, które będą startowały w przetargach.

Obowiązkowe będą częściowe płatności i zaliczki w dłuższych umowach oraz wzmocniony zostanie podział zamówień na części. Zrównoważona zostanie pozycja stron poprzez wprowadzenie katalogu klauzul abuzywnych oraz nowych zasad waloryzacji wynagrodzenia.

AD 2)

W zakresie tego pytania odpowiedź na interpelacje bazuje na materiale przekazanym Ministrowi Rozwoju

przez Ministra Sprawiedliwości.

Tytułem wstępu należy wskazać, że czas trwania postępowań sądowych jest wypadkową wielu czynników.

Przede wszystkim wyznacza go rodzaj, charakter i stopień zawiłości danej sprawy oraz rodzaj postępowania dowodowego i obszerność zgromadzonego w sprawie materiału. Nie bez znaczenia w tym zakresie pozostaje również wzrastający z roku na rok wpływ spraw do sądów powszechnych i wiążący się z nim wysoki poziom obciążenia sędziów, asesorów, referendarzy sądowych oraz urzędników sądowych.

Z punktu widzenia interesów przedsiębiorców i obywateli, potrzeba skrócenia czasu trwania postępowań jest oczywista. Wydaje się, że osiągnięcie tego celu jest możliwe wyłącznie w sytuacji równoczesnego podejmowania działań etatyzacyjno-organizacyjnych i legislacyjnych. Pierwsze z nich powinny polegać na zwiększeniu liczby etatów orzeczniczych i urzędniczych oraz zapewnieniu większego wsparcia sędziów wykwalifikowanymi asystentami, a drugie – na ograniczeniu kognicji sądów i uproszczeniu procedur.

Od początku 2018 r. w sądach w całym kraju działa System Losowego Przydziału Spraw sędziom, z którym ściśle związana jest zasada niezmienności składu orzekającego. Raz wylosowany skład sądu nie powinien

ulegać zmianie do zakończenia sprawy, co ogranicza przewlekłość postępowań i zmniejsza zaległości w sądach.

Kontynuacją powyższych działań jest przygotowana w Ministerstwie Sprawiedliwości ustawa z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (zwaną dalej „ustawą”). Z dniem 7 listopada 2019 roku wprowadziła ona do przepisów ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (zwanej dalej „k.p.c.”) szereg rozwiązań, mających na celu uproszczenie i usprawnienie postępowania w sprawach cywilnych, w tym w sprawach gospodarczych. Ustawa ta niewątpliwie wyszła naprzeciw społecznym oczekiwaniom dotyczącym skrócenia czasu trwania postępowania cywilnego.

Wprowadzone w k.p.c. zmiany opierają się na następujących założeniach. Postępowanie sądowe podlega planowaniu, którego podstawą jest znajomość stanowisk wszystkich stron, a rozprawa odbywa się tylko w razie rzeczywistej potrzeby. Zasadniczo w każdej sprawie winno odbyć się posiedzenie przygotowawcze z udziałem stron, w trakcie którego przewodniczący ustala ze stronami, co jest między nimi sporne.

Posiedzenie przygotowawcze służy przede wszystkim rozwiązaniu, w szczególności ugodowemu, sporu, bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, a zwłaszcza wyznaczania rozprawy. Przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by termin pierwszego posiedzenia przygotowawczego przypadł nie później niż dwa miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na pozew, albo ostatniego pisma przygotowawczego złożonego w wykonaniu zarządzenia przewodniczącego (jeżeli odpowiedź na pozew albo pismo przygotowawcze nie zostaną złożone – nie później niż dwa miesiące po upływie terminu do złożenia tych pism).

Jeżeli na posiedzeniu przygotowawczym nie uda się doprowadzić do ugody między stronami, sporządzany jest z ich...