Sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa w księgach rachunkowych

Przedsiębiorstwa, optymalizując opłacalność swojej działalności, wtoku jej prowadzenia dokonują różnorodnych transakcji gospodarczych. Czasami są to również transakcje związane zpodziałem, połączeniem, przekształceniem, zbyciem całości lub części przedsiębiorstwa. Ustawa orachunkowości nie definiuje wżaden sposób zorganizowanej części przedsiębiorstwa (dalej: ZCP) czy też samego przedsiębiorstwa. Wyjaśnienia powyższej definicji można szukać wart.551 ustawy z23kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z2014r., poz.121, zpóźn. zm.), który określa, że przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych imaterialnych przeznaczonym doprowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności:

• oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),
• własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,
• prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,
• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,
• koncesje, licencje i zezwolenia,
• patenty i inne prawa własności przemysłowej,
• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,
• tajemnice przedsiębiorstwa,
• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa w ustawie o CIT

Natomiast art. 4a pkt 4 ustawy z 15 maja 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 851, z późn. zm., dalej: ustawa o CIT) określa ZCP jako organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Z przytoczonych artykułów prawnych wynika, że ZCP stanowi odrębność wewnątrz danego zakładu zarówno organizacyjną, jak i finansową. W przypadku odrębności organizacyjnej oznacza to, że ZCP posiada m.in.:

1. schemat organizacyjny,
2. regulamin funkcjonowania,
3. przynależne składniki majątku (środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne),
4. przynależne środki finansowe oraz osoby odpowiedzialne za zobowiązania finansowe,
5. zawarte umowy handlowe z kontrahentami,
6. należności i zobowiązania wynikające z funkcjonowania ZCP,
7. zatrudnionych pracowników, świadczących usługi zleceniobiorców.

Z kolei odrębność finansową można określić jako:

1. uchwały i inne akty prawne ustalające zarówno cel działania ZCP, jak i przyporządkowujące składniki materialne, niematerialne oraz pracowników,
2. samodzielne rachunki bankowe (przynależące wyłącznie do ZCP),
3. wyodrębniony plan kont,
4. samodzielne plany budżetowe, handlowe, analizy finansowe, strategie podatkowe i inne,
5. zasoby majątkowe, zasoby ludzkie, inne niezbędne do funkcjonowania ZCP.

Ponadto ZCP powinna charakteryzować również istota kontynuacji działalności w przypadku transakcji sprzedaży na rzecz nowego podmiotu gospodarczego.

Wycena składników wchodzących w skład ZCP

Wobec powyższego określenia przedsiębiorstwa, jak i zorganizowanej jego części należy stwierdzić, że dokonując transakcji jego sprzedaży, czyli realizując czynności prawne obejmujące przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, należy dokonać wyceny wszystkich składników wchodzących w skład ZCP.

Ustalenia wartości poszczególnych składników majątku w przypadku sprzedaży ZCP należy dokonywać na podstawie art. 28 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 330, z późn. zm.):

• środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne – według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wa...