Zmiany w składce zdrowotnej od 2022 r. - najczęściej zadawane pytania

Z początkiem nowego roku kalendarzowego wszedł w życie pakiet ustaw Polski Ład, a wraz z nim zmiany w rozliczaniu i opłacaniu składki zdrowotnej. W Polskim Ładzie przewidziano zmiany dotyczące wyliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, jej rozliczenia i opłacenia. Ustawa wprowadza też nowy tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego oraz nową grupę osób zwolnionych z opłacania składki.

Jak wyliczyć składkę w 2022 r. dla osób rozpoczynających działalność, które nigdy wcześniej jej nie prowadziły?

Składkę zdrowotną płaci się w zależności od formy opodatkowania:

• jeśli na zasadach ogólnych (wg skali albo podatek liniowy) – od dochodu z poprzedniego miesiąca;
• jeśli stosuje się zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowany – od przychodu;
• jeśli za pomocą karty podatkowej – od minimalnego wynagrodzenia;
• przy innym źródle podatku niż działalność gospodarcza (np. twórcy, artyści) – od 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Czy progi podatkowe są liczone od przychodów liczonych od początku roku, czy miesięcznie?

Składka przez przedsiębiorcę opodatkowanego zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych jest płacona miesięcznie. Jej wysokość  jest uzależniona od tego, czy wysokość przychodów liczonych od początku roku przekroczy próg 60 tys. lub 300 tys. zł.

Czy składka na dotychczasowych zasadach będzie mogła być opłacana na dotychczasowych zasadach przez wspólników wszystkich spółek? Czy tylko spółki z o. o. i komandytowej?

Zależy jak opodatkowane są przychody/dochody wspólników. Jeśli np. prowadzący działalność jest opodatkowany zryczałtowanym podatkiem ewidencjonowanym, to składka jest uzależniona od wysokości przychodu z działalności.

Jeśli przychody wspólnika nie są przychodami z działalności gospodarczej (a dochodami z udziału w zyskach spółki), wtedy opłaca składkę ryczałtową od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Dotychczasowe zasady obowiązują tylko w stosunku do stycznia 2022 r. i wyłącznie w przypadku prowadzącego działalność gospodarczą opodatkowanego na zasadach ogólnych.

Co ze składką społeczną w przypadku osób podlegających ubezpieczeniu z tytułu działalności, które z umowy o pracę nie osiągają minimalnego wynagrodzenia?

Zasady ustalania wysokości składek na ubezpieczenia społeczne nie zmieniły się, z wyjątkiem finansowania składek od wypłat nieujawnionych.

Mam pytanie o składkę zdrowotną przedsiębiorcy, który ma kilka rodzajów działalności - z niektórych rozlicza się na zasadach ogólnych, a z jednej działalności - w formie podatku liniowego. Jak ustalić podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne?

Składka powinna być obliczona i odprowadzona odrębnie od każdej formy opodatkowania.

Co w sytuacji, gdy u nowo prowadzącego działalność składka zdrowotna będzie uzależniona od dochodów z poprzedniego miesiąca?

W takim przypadku przedsiębiorca opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

Czy będzie nowy kod tytułu ubezpieczenia dla osób powołanych otrzymujących wynagrodzenie?

Kody tytułów ubezpieczenia będą ujęte w rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. Obecnie toczą się nad nim prace.

Od jakiej podstawy należy obliczyć składkę zdrowotną dla osoby, która rozpoczyna działalność po raz pierwszy, korzysta z ulgi na start i będzie się rozliczać na zasadach ogólnych?

W takim przypadku opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

Kto będzie prowadził postępowania o ujawnieniu nielegalnych przychodów?

Państwowa Inspekcja Pracy.

Skąd ma wziąć dochód z poprzedniego miesiąca osoba, która dopiero rozpoczyna własną działalność gospodarczą?

W takim przypadku opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

Jeśli przedsiębiorca rozpoczyna działalność w 02/2022 i stosuje podatek ogólny, to od jakiego przychodu będzie płacił składkę za pierwszy miesiąc?

W takim przypadku opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

Jeśli przedsiębiorca rozpoczął działalność np. 1.03.2022 r., nie ma dochodu za poprzedni m-c, a rozlicza się na zasadach ogólnych, to jak wyliczyć podstawę?

W takim przypadku opłaca składkę od minimalnego wynagrodzenia. W 2022 r. składka wyniesie 270,90 zł (9% x 3.010 zł).

W przypadku progów przychodów u ryczałtowców - badamy przychód w miesiącu czy przychód od początku roku dla ustalenia w którym progu znajduje się płatnik?

Sumujemy przychody od początku roku.

Czy w przypadku ryczałtu przychód liczymy od początku roku, a za miesiąc, w którym przedsiębiorca przekroczy próg - opłaca wyższą składkę za ten miesiąc i następne?

Tak.

Czy jeżeli osoba powołana do pełnienia funkcji jako np. członek zarządu – otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie, a oprócz tego jest zatrudniona na umowę o pracę – będzie miała dwa tytuły do ubezpieczenia zdrowotnego?

Tak, jeśli przychód z tytułu pełnienia członka zarządu nie jest dla celów podatkowych przychodem ze stosunku pracy.

Co w sytuacji, gdy roczny dochód osoby opodatkowanej na zasadach ogólnych będzie się różnił od sumy dochodów za poszczególne miesiące z powodu różnic na magazynie ze spisu z natury na początek i koniec roku podatkowego?

Jeśli w związku z tym wystąpi niedopłata w składce zdrowotnej należy skorygować kwotę dochodu i podstawy wymiaru składki za grudzień wykazaną w dokumencie rozliczeniowym składanym za ten miesiąc.

Czy osoby powołane do pełnienia funkcji to nie tylko członkowie zarządu, ale również inne osoby, np. członkowie komisji itp.?

Tak, nie tylko członkowie zarządu.

Czy wspólnicy wieloosobowej spółki zoo będą podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu?

Nie będą.

Na jakich zasadach od 1 stycznia 2021 roku będą opłacane składki zdrowotne przez wspólnika spółki komandytowej?

Jeśli wspólnik rozlicza się z podatku dochodowego od innego źródła podatkowego, niż działalność gospodarczą (dochody z udziału w zyskach spółki), to opłaca składkę zdrowotną „zryczałtowaną” – od 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Czy emeryt prowadzący działalność będzie musiał płacić składkę zdrowotną?

Tak, zasada dotycząca konieczności opłacania składki przez emeryta prowadzącego działalność nie zmienią się. Pozostają jednak obecne wyjątki, które umożliwiają zwolnienia z tej składki. Zasady ustalania podstawy wymiaru i składki będą uzależnione od formy i podatkowania prowadzonej przez emeryta działalności.

Czy osoba powołana do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, która pobiera wynagrodzenie i nie jest rezydentem podatkowym (obywatelstwo PL/USA), również będzie opłacać składkę zdrowotną 9%?

Taka osoba nie podlega ubezpieczeniu.

Czy składka zdrowotna będzie pobierana od świadczenia pieniężnego, jakie otrzymuje zarząd spółki z o.o. powołany zgodnie z KSH?

Jeśli z członkiem zarządu nie podpisano umowy objętej obowiązkowymi ubezpieczeniami (np. umowy o pracę), to powinien być on zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego, a od świadczenia powinna być opłacana składka.

W jaki sposób będzie wyliczana zaliczka odpowiadająca zaliczce na podatek do naliczania składki zdrowotnej ? Czy to będzie inna kalkulacja niż zaliczka płatna do US?

Tak. Zaliczki na podatek od 2022 r. będą ustalane z uwzględnieniem nowej, wyższej kwoty zmniejszającej podatek, która wynika z podniesienia kwoty wolnej od podatku. Do wyliczenia składki zdrowotnej wymaganym będzie obliczenie takiej hipotetycznej zaliczki z uwzględnieniem zasad jej obliczania obowiązujących do końca 2021 r., a więc z zastosowaniem dotychczasowej kwoty zmniejszającej zaliczkę.

W jakim terminie od przekazania IWA można się spodziewać zawiadomienia w PUE?

Zawiadomienia o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na rok składkowy 2022/2023 zostaną doręczone płatnikom składek na PUE 1 kwietnia 2022 r.

Czy kiedy mowa o przychodzie do 60 tys. zł, czy chodzi o dochód tj. przychód - koszty = dochód (pytanie zasadne jeśli jestem pośrednikiem, hurtownikiem i mam duży przychód i duże koszty a mały dochód np. 100 tys. zł kosztów + 10% marży = 10 tys. zł dochodu)?

Sumowanie przychodów i porównanie z wysokością 60 tys. zł dotyczy osób prowadzących działalność opodatkowanym zryczałtowanym podatkiem ewidencjonowanym. Tak więc osoby stosujące ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ustalają podstawę wymiaru składki zdrowotnej na podstawie przychodów.

Na jakim kodzie należy zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego osoby pełniące funkcje?

Kody tytułów ubezpieczenia będą ujęte w rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. Obecnie toczą się nad nim prace.

Jeżeli pracownik otrzymuje dwa składniki wynagrodzenia za pracę etatową, z których jeden podlega składce zdrowotnej, a drugi jej nie podlega, to czy składkę zdrowotną należy ograniczyć wirtualną zaliczką podatkową obliczoną od sumy tych składników, czy też należy ograniczyć ją tylko częścią wirtualnej zaliczki podatkowej, jaka przypada na przychód podlegający składce zdrowotnej?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obniżana do wysokości zaliczki na podatek dochodowy obliczonej przez płatnika w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki.

Czy z zaliczką na podatek porównujemy hipotetyczną kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75%?

Składka jest zawsze ustalana jako 9% od jej podstawy. Składka (za określoną grupę ubezpieczonych, np. za pracowników) będzie porównywana z hipotetyczną zaliczką na podatek obliczaną za zasadach obowiązujących do końca 2021 r. Jeśli kwota składki będzie wyższa od tak ustalonej hipotetycznej zaliczki, wówczas składka będzie obniżana do tej kwoty.

Co z osobami, które rozpoczynają i odwieszają działalność?

Opłacają składkę w zależności od formy opodatkowania:

• jeśli na zasadach ogólnych (wg skali albo podatek liniowy) – od dochodu z poprzedniego miesiąca; jeśli w danym miesiącu nie było prowadzonej działalności – od minimalnego wynagrodzenia;
• jeśli stosuje zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowanych – od podstawy, którą stanowi odpowiedni procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku włącznie z wypłatami z zysku. Wysokość podstawy zależy od wysokości przychodów osiągniętych od początku roku;
• jeśli za pomocą karty podatkowej – od minimalnego wynagrodzenia;
• przy innym źródle podatku niż działalność gospodarcza (np. twórcy, artyści) – od 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Czy jednoosobowy przedsiębiorca, który jest jednocześnie wspólnikiem, np. w spółce cywilnej, będzie płacił jedną składkę zdrowotną od łącznej sumy dochodów z obu źródeł, czy dwie odrębne dwie składki zdrowotne? Co w przypadku gdy notuje stratę w spółce albo działalności gospodarczej?

Dochody sumuje się. Dla celów składki zdrowotnej nie występuje pojęcie straty. Jeśli zatem dochód wynosi 0, to do podstawy wymiaru składki uwzględnia się minimalne wynagrodzenie.

Rok składkowy wg ubezpieczeń to okres od 02.2022 do 01.2023, wiec nie pokrywa się z rokiem podatkowym?

Pojęciowo są to dwa okresy. Jednakże z uwagi na przyjętą zasadę, że podstawę wymiaru składki dla przedsiębiorcy stosującego formę opodatkowania na zasadach ogólnych, stanowi dochód z poprzedniego miesiąca, roczna podstawa wymiaru składki za dany rok składkowy będzie pokrywała się z dochodami za dany rok podatkowy.

Od jakiej podstawy będą płacić ZUS przedsiębiorcy „nowi”, którzy - płacą tylko składkę zdrowotną?

Opłacają składkę w zależności od formy opodatkowania:

• jeśli na zasadach ogólnych (wg skali albo podatek liniowy) – od dochodu z poprzedniego miesiąca; jeśli w danym m-cu nie było prowadzonej działalności – od minimalnego wynagrodzenia;
• jeśli stosuje zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowanych – od podstawy, którą stanowiącej odpowiedni procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku włącznie z wypłatami z zysku. Wysokość tej podstawy zależy od wysokości przychodów osiągniętych od początku roku;
• jeśli za pomocą karty podatkowej – od minimalnego wynagrodzenia;
• przy innym źródle podatku niż działalność gospodarcza (np. twórcy, artyści) – od 100% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Czy przy niskim wynagrodzeniu pracownika, gdzie nie wychodzi podatek lub jest on niski, składka zdrowotna nie będzie płacone, lub będzie ograniczona do wysokości podatku? Co z osobami do 26 roku życia, które nie płacą podatku? Składka zdrowotna nie będzie naliczana?

Składka powinna być naliczana na dotychczasowych zasadach. Trzeba mieć jednak na uwadze, że składka nie będzie już pomniejszana do kwoty faktycznej zaliczki (czy zaliczki jaką obliczyłby płatnik, gdyby przychód pracownika do 26 roku życia nie był zwolniony z podatku),  ale do kwoty odpowiadającej zaliczce ustalanej na zasadach obowiązujących do 31.12.2021 r.

Jak obliczyć składkę zdrowotną z tytułu indywidualnej działalności gospodarczej oraz bycia wspólnikiem spółki cywilnej? Co w sytuacji jeżeli z działalności gospodarczej będzie strata?

Sumuje się dochody. Dla celów składki zdrowotnej nie występuje pojęcie straty. Jeśli zatem dochód wynosi 0, to do podstawy wymiaru składki uwzględnia się minimalne wynagrodzenie.

Jaka ma być podstawa składki zdrowotnej dla wspólników spółki cywilnej, którzy jednocześnie są wspólnikami wieloosobowej spółki z o.o. i tam pobierają wynagrodzenie z tytułu powołania?

Składka naliczana jest odrębnie od każdego z tych tytułów, tj. z działalności gospodarczej oraz za osobę powołaną do pełnienia funkcji za wynagrodzeniem.

Czy od stypendium finansowanego ze środków UE pobiera się składkę zdrowotną? Obecnie wynosi ona zero, gdyż jest to zwolnione z podatku, ale podstawę się wykazuje.

Zasady wykazywania podstawy i składek w dokumentach nie zmieniły się w tym zakresie. Zwolnienie stypendiów z opodatkowania oznacza że składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obniżana do 0 zł.

Jeśli do wyliczenia ograniczenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki podatku będziemy stosować zasady z 2021 r., to czy w takim wypadku do wyliczeń będziemy pobierać wysokość ulgi 43,76 zł czy 425 zł?

Stosowanie zasad z 2021 r. oznacza, że kwotę takiej zaliczki płatnik będzie obliczał z zastosowaniem kwoty zmniejszającej podatek w 2021 r. tj. 43,76 zł.

Co w przypadku pracy na kilku etatach – czy składka będzie naliczana od kilku podstaw? Według prawa podatkowego ulga podatkowa może być tylko od jednej umowy o pracę, więc składka od drugiego etatu będzie dużo wyższa, a co za tym idzie obciążenie nie odliczane od podatku będzie wyższe?

Zasady naliczenia składki zdrowotnej pracowników zatrudnionych na kilka umów o pracę nie zmieniają się.

Podstawa do składki zdrowotnej za styczeń 2022 r. płatnej do 20 lutego w jdg i podatku liniowym to dochód za styczeń, a składki za luty płatnej do 20 marca to dochód za luty?

Nie. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej osoby rozliczającej się z podatku liniowego za styczeń 2022 r. ustalamy na zasadach obowiązujących do 31.12.2021 r., tj. „zryczałtowaną” – od 75% przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału roku poprzedniego w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku.

Składka za luty – na podstawie dochodu ze stycznia.

Z jakim tytułem zgłaszać do ubezpieczeń powołanie członka zarządu? Na jakich drukach i w jakich terminach?

Kody tytułów ubezpieczenia będą ujęte w rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. Obecnie toczą się nad nim prace.

Jeśli w działalności gospodarczej jest strata, a w spółce dochód, toczy w podstawie liczonej od łącznego dochodu możemy uwzględnić stratę z działalności gospodarczej?

Jeżeli ubezpieczony prowadzi więcej niż jedną działalność z której uzyskuje dochody opodatkowane jako dochody z działalności gospodarczej, to składka jest ustalana od sumy dochodów.

Jeżeli płatnik, który do ubezpieczenia wypadkowego zgłosił co najmniej 10 ubezpieczonych w okresie od 1.04.2022 r. do 30.01.2023 r. nie ma profilu w systemie teleinformatycznym ZUS, to gdzie ZUS prześle płatnikowi informację o wysokości stawki procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w okresie od 1.04.2022 r. do dnia założenia profilu przez płatnika (ma czas do 30.12.2022 r.) lub przez ZUS (w okresie od 31.12.2022 r. do 31.01.2023 r.)?

Należy zwrócić uwagę, że płatnicy którzy są zobowiązani do przekazywania dokumentów do ZUS elektronicznie, a więc jeśli zgłaszają do ubezpieczeń ponad 5 ubezpieczonych, już dziś mają obowiązek utworzenia profilu informacyjnego w systemie teleinformatycznym ZUS (PUE). Obowiązek taki nakłada na nich ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Czy termin na korektę rocznej składki zasadniczo upływać będzie miesiąc po terminie na złożenie zeznania podatkowego za dany rok (czyli koniec maja kolejnego roku)? Czy po tym terminie zwrot nadpłaty składki nie przysługuje? Jak to koreluje z ogólnymi przepisami na przedawnienie wynikającymi z ustaw ubezpieczeniowych?

Zgodnie z przepisami prawa [1] korekta podstawy wymiaru składek i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne wykazywanych w dokumentach rozliczeniowych za poszczególne miesiące danego roku składkowego może być składana do ZUS nie później niż do końca drugiego miesiąca, licząc od upływu terminu do złożenia zeznania podatkowego [2] za ten rok kalendarzowy.

Zeznanie, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, podatnik obowiązany jest złożyć do urzędu skarbowego w terminie od 15 lutego lub do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym (w zależności od formy opłacanego podatku). Zeznania złożone przed początkiem terminu uznaje się za złożone w dniu 15 lutego roku następującego po roku podatkowym.

Zatem korekta podstawy wymiaru składek i należnej składki na ubezpieczenie zdrowotne może być do ZUS złożona najpóźniej do 30 czerwca następnego roku.

Wniosek o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne można złożyć w terminie od 15 lutego do 31 maja [3]. Wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpatrywane [4]. Pierwszy wniosek o zwrot będzie można złożyć w roku 2023 za rok 2022.

Podstawa prawna

[1] art. 81 ust. 2y ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. Polski Ład

[2] o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych

[3] Art. 81 ust 2n ustawy wskazanej w przypisie [1]

[4] Art. 81 ust 2o ww. ustawy.

Co w sytuacji gdy ktoś zadeklaruje chęć opłacania ryczałtowej składki i rozliczenie na koniec roku? Czy też będzie musiał składać deklaracje co miesiąc?

Za okres od stycznia 2022 r. osoby prowadzące działalność gospodarczą, które opłacają składki na własne ubezpieczenia lub osoby z nimi współpracujące, mają obowiązek comiesięcznego przekazywania dokumentów rozliczeniowych do ZUS. Dotyczy to wszystkich osób, bez względu na wskazaną formę opodatkowania [1].

Podstawa prawna

[1] Art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zmienianej ustawą tzw. Polski Ład.

Proszę o podanie linka do wzorów deklaracji PIT na 2022 r., nawet jeśli jest to na razie projekt. Jest to ważne dla producentów ERP w obszarze kadr.

Deklaracje PIT są poza gestią ZUS.

Proszę o wskazanie projektu do dokumentów DRA. Proszę o wskazanie projektu do rozporządzenia.

Prace nad rozporządzeniem [1] prowadzone są w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej. ZUS udostępni wzory nowych dokumentów ZUS DRA i ZUS RCA po opublikowaniu rozporządzenia.

[1] Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłosze...