Nabici w garnki, czyli seniorzy na pokazach nadal nie są bezpieczni

Interpelacja nr 10258 do prezesa Rady Ministrów w sprawie rozszerzenia ochrony praw konsumentów

Szanowny Panie Ministrze!

Jak co roku w dniu 15 marca będziemy obchodzić Światowy Dzień Konsumenta. Obchodom tego szczególnego dnia towarzyszy wiele debat poświęconych rozszerzeniu działalności oraz doskonalenia ochrony konsumentów. Jest to dobra okazja, aby zastanowić się nad aktualnymi problemami tej szczególnej ochrony, choćby tylko z powodu tego faktu, iż każdy z nas jest konsumentem.

W 2016 r. prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów otrzymał uprawnienia mające z urzędu zadbać o interesy kupujących. Tak na przykład prezes uzyskał prawo publicznego ostrzeżenia przed nieuczciwymi przedsiębiorcami. Jest to instrument, który realnie mógł uchronić klientów Amber Gold przed oszustwem, gdyby wcześniej został zastosowany. Ponadto prezes UOKiK otrzymał kompetencję uznania danych postanowień umownych za abuzywne w drodze decyzji, bez ingerencji Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Usprawniono tym samym proces weryfikacji działalności przedsiębiorców oraz usunięto problemy rozbieżności interpretacyjnej stwierdzenia abuzywności postanowień umownych.

Jednakże, pomimo tych nowych instrumentów, nadal jest wiele do nadrobienia w stosunku do naszych zachodnich sąsiadów. Istotnym problemem ochrony praw konsumenta w polskim systemie prawnym jest przewlekłość dochodzenia swych racji przed sądem. Mimo słuszności dochodzonych praw przez konsumenta widmo procesu staje się czasochłonne oraz nieadekwatne co do sumy przedmiotu oraz wagi przedmiotowej sprawy. Należy się zastanowić nad usprawnieniem dochodzenia swych praw przez konsumentów przy jednoczesnym zniwelowaniu kosztów po jego stronie w uzasadnionych przypadkach. Analogicznie dla ochrony konsumentów można byłoby zastosować rozwiązanie dwudziestoczterogodzinnego sądu dla chuliganów stadionowych. Jeżeli to rozwiązanie sprawdzi się w praktyce, dlaczego by nie wprowadzić podobnej procedury dla drobnych spraw konsumenckich. Regulacja obejmowałaby rzeczy i usługi o wartości od 100 złotych do 6 tys. złotych. Następnym rozwiązaniem są mediatorzy albo sędziowie pokoju, którzy mogliby działać na zasadzie rzeczników konsumenckich w każdym województwie. W przypadku ewidentnego naruszenia prawa konsument mógłby wnieść sprawę do takiego organu, który w terminie trzytygodniowym zobligowany byłby do rozpoznania oraz rozstrzygnięcia sporu. Od jego wyroku przysługiwałoby dowołanie do sądu cywilnego. Koszty procesu oraz wynagrodzenia pomocy prawnej w określonej kwocie musiałby pokryć nieuczciwy przedsiębiorca, co de facto stanowiłoby rzeczywistą karę za naruszenie prawa.

Prezes UOKiK jest organem administracyjnym. Jego działania są nastawione wyłącznie w interesie publicznym. Nie występuje przed sądem w indywidualnej sprawie, nie udziela porad prawnych oraz sam nie wyszukuje nieuczciwych praktyk. Mogą tą lukę uzupełnić organizacje konsumenckie w ramach tzw. niemieckiego modelu ochrony konsumenta. Jest to system, w którym zadania z zakresu ochrony są sprawowane przez organizacje konsumenckie finansowane przez państwo. W ramach swojej aktywności w wyspecjalizowanych branżach mogłyby wyszukiwać przypadki nieuczciwych praktyk konsumenckich na podstawie konkretnych spraw. Warto zastanowić się nad wynagrodzeniem organizacji za reprezentację indywidualnych konsumentów przed sądem. W tym modelu prezes UOKiK zachowałby zwierzchni nadzór kontrolny nad przedsiębiorcami oraz funkcje koordynujące nad organizacjami.

Ostatnim, lecz nie mniej istotnym problemem jest poziom ochrony osób starszych jako konsumentów. Po ostatniej fali przestępstw oszustwa tzw. „na wnuczka” należałoby wyciągnąć daleko idące wnioski. Łatwowierność oraz brak rozeznania w przepisach mogą wykorzystywać przedsiębiorcy oferujący produkty nieadekwatne do klienta, z czym może się wiązać zjawisko misselingu, czyli proponowania produktów nieodpowiednich z punktu widzenia potrzeb oraz możliwości konsumenta. W przypadku seniorów należałoby zastosować miesięczny, a nie 14-dniowy okres odstąpienia od umowy. Nierzadko pierwsi stwierdzenia nieuczciwości dokonują ich bliscy albo opiekunowie. Miesięczny okres zwiększyłby ich szansę na dowiedzenie oraz zapoznanie się, a przede wszystkim na zareagowanie na próbę wykorzystania osób starszych.

Mając na uwadze powyższe, proszę o ustosunkowanie się do następujących pytań:

1. Czy Ministerstwo planuje wprowadzenie nowych regulacji prawnych mających na celu ochronę osób starszych przed nieuczciwymi praktykami przedsiębiorców?
2. Czy Ministerstwo ma zamiar wspomóc organizacje konsumenckie w działaniach monitorujących praktyki przedsiębiorców w finansowaniu pomocy prawnej oraz doradczej w indywidualnych sprawach konsumenckich? Czy organizacje konsumenckie, w opinii Ministerstwa, mogą przyczynić się do aktywnej reakcji wobec nieuczciwych praktyk oraz przedsiębiorców?
3. Czy Ministerstwo ma pomysł na realne skrócenie czasu dochodzenia swych praw w sprawach konsumenckich?

Poseł Witold Zembaczyński

15 marca 2017 r.

Odpowiedź na Interpelacja nr 10258 do prezesa Rady Ministrów w sprawie rozszerzenia ochrony praw konsumentów

Szanowny Panie Marszałku,
Odpowiadając na interpelację nr 10258 Pana Posła Witolda Zembaczyńskiego w sprawie rozszerzenia ochrony praw konsumentów, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Odnosząc się do pytania, czy planowane jest wprowadzenie nowych regulacji prawnych mających na celu ochronę osób starszych przed nieuczciwymi praktykami przedsiębiorców, uprzejmie informuję, że aktualnie w UOKiK trwa przegląd rozwiązań prawnych wykorzystywanych w innych państwach członkowskich UE.

Na szczególną uwagę zasługują rozwiązania stosowane w Austrii, Niemczech, na Słowacji i Węgrzech. W krajach tych występowały problemy związane ze sprzedażą na pokazach...