Naprawa pojazdu pokryta z polisy ubezpieczeniowej a odliczenie VAT

Samochód w firmie ma znaczenie ogromne. Bez niego w wielu przypadkach w ogóle nie jest możliwe prowadzenie działalności gospodarczej. Ustawodawca traktuje go w ustawie o VAT w sposób szczególny. Czy w przypadku gdy powstaje konieczność naprawienia szkody w pojeździe a pokrywana jest przez ubezpieczyciela w związku z wykorzystaniem polisy coś zmienia się dla podatnika?

Wyjść należy od zapisu art. 361 Kodeksu cywilnego wyrażającego zasadę pełnego pokrycia wyrządzonej szkody. Zgodnie z nim naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści które mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Tak więc poszkodowany powinien otrzymać kwotę która całkowicie zrekompensuje mu poniesione straty. W przypadku, gdy nie ma on prawa do odliczenia naliczonego podatku a zakład ubezpieczeniowy wypłaci odszkodowanie z pominięciem tego podatku, poszkodowany zmuszony jest samodzielnie ponieść jego koszty. Skoro ubezpieczenie nie pokryje całej poniesionej szkody takie działanie sprzeczne jest z zasadą pełnego odszkodowania.

Kluczowe znaczenie ma tutaj istnienie lub brak prawa do skorzystania z odliczenia VAT. Jedynie od tego uzależniony jest zakres roszczenia do ubezpieczyciela, tj. czy vatowiec jego zakresem może objąć VAT. Chodzi o istnienie uprawnienia nie zaś o faktyczne z niego skorzystanie. Jeżeli poszkodowany takie prawo miałby i służyłoby mu ono przy zakupie towaru lub usługi a z takich czy innych względów z uprawnienia tego nie skorzystałby kwota odszkodowania może dotyczyć wyłącznie wartości netto. Należy tu wziąć pod uwagę treść uchwały SN z 22 kwietnia 1997 r., sygn. akt. III CZP 14/97. Sąd stwierdził w niej, że odszkodowanie za szkodę doznaną przez podatnika VAT w wyniku zniszczenia rzeczy ustalone na podstawie jej ceny nie obejmuje VAT mieszącego się w tej cenie, w takim zakresie w jakim poszkodowany może obniżyć należny od niego podatek o wartość podatku naliczonego przy zakupie. Uchwała ta wydana została w sytuacji, gdy poszkodowany przedstawił ubezpieczycielowi fakturę zakupu.

Na pytanie czy VAT stanowi element odszkodowania w przypadku ustalenia jego wysokości na podstawie kosztorysu czyli cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy SN odpowiedział w uchwale z 17 maja 2007 r., sygn. akt III CZP 150/06. Zgodnie z nią odszkodowanie przysługujące na podstawie ubezpieczenia OC w takim wypadku obejmuje kwotę VAT w takim zakresie w jakim poszkodowany nie ma prawa obniżyć podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od takich dóbr i usług.

A zatem biorąc pod uwagę treść powyższych uchwał jeżeli podatnik VAT poniesie szkodę w związanym z działalnością gospodarczą majątku nie przysługuje mu roszczenie do ubezpieczyciela o wypłatę VAT i jego zapłatę na rzecz podmiotu usuwającego szkodę. Powinien uczynić to sam poszkodowany następnie zaś dokonać odliczenia tego podatku w deklaracji podatkowej. Sam fakt prowadzenia przez poszkodowanego vatowca działalności gospodarczej nie przesądza jednak, iż odszkodowanie nie powinno objąć kwoty VAT. W konkretnym stanie faktycznym mogą bowiem zajść sytuacje, w których poszkodowanemu podatnikowi VAT nie będzie służyło prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Prawo do odliczenia podatku naliczonego zgodnie z art. 86 ust.1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług przysługuje w zakresie, w jakim towary i usługi nabywane przez podatników wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych. Ustawodawca nie stawia żadnych wymogów co do sposobu finansowania takich zakupów. Nie odbiera go więc sfinansowanie takiego wydatku z przysługującej vatowcowi dotacji, podobnie nie pozbawia prawa do odliczenia dokonanie refundacji podatnikowi takiego wydatku. W interpretacji indywidualnej ILPP5/4512-1-44/15-5/PG z 2 czerwca 2015 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu uznał, że prawo do odliczenia VAT przysługuje również w sytuacji sfinansowania wydatku z otrzymanej przez podatnika dotacji. Jedyną przeszkodą dla takiego postępowania stanowią przesłanki negatywne odliczenia określone w art. 88 ust. 3a ustawy o VAT.

Finansowanie powypadkowej naprawy z odszkodowania dotacją nie jest. Jednak w pewnym sensie pełni zbliżoną rolę. Podatnik dysponuje naprawianym pojazdem jak właściciel a nie pokrywa tych wydatków z własnej kieszeni. Dla wyjaśnienia zagadnienia istotne znaczenie ma treść wyroku WSA we Wrocławiu z 17 września 2013 r., sygn. akt I SA/Wr 722/13. Sąd wyjaśnił w nim, że nabywcą usługi naprawy samochodu jest podatnik nie ubezpieczyciel. Podatnik bowiem zleca jej wykonanie i naprawie podlega samochód będący składnikiem jego majątku. To, że koszt naprawy pokrywa ubezpieczyciel nie ma znaczenia. Posiadanie statusu czynnego podatnika VAT oraz fakt, że naprawiany samochód wykorzystywany jest do wykonywania czynności opodatkowanych oznacza spełnienie przez podatnika warunków do odliczenia podatku naliczonego z faktury otrzymanej za naprawę. Tego rodzaju operacja odbywa się często w ten sposób, że warsztat naprawczy przesyła fakturę ubezpieczycielowi. Ten wypłaca należność wykonawcy usługi. Potwierdza to interpretacja indywidualna IBPP2/443-50/14/KO Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 11 kwietnia 2014 r. Organ skarbowy uznał w niej, że jedyną przeszkodą w skorzystaniu z prawa do odliczenia VAT z faktury za powypadkową naprawę samochodu sfinansowaną przez zakład ubezpieczeniowy jest istnienie ograniczeń prawa do odliczenia wynikających z art. 88 ustawy o VAT.

Przy wypłacaniu odszkodowania przez ubezpieczyciela możliwe są dwa rozwiązania:

1. jeżeli samochód jest pojazdem, który uprawnia do pełnego odliczenia. W takim przypadku kwotę podatku naliczonego z faktury za jego naprawę stanowi cała kwota podatku;
2. jeżeli samochód nie jest pojazdem uprawniającym do pełnego odliczenia. W takim przypadku najpierw podatnik musi obliczyć połowę kwoty podatku z faktury, bo tylko 50% pozostaje do odliczenia.

W myśl bowiem z art. 86a ust. 1 ustawy o VAT, w przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi kwota podatku naliczonego do odliczenia jest ograniczona do 50%. Za wydatki tego rodzaju w myśl art. 86a ust. 2 uznawane są:

• nabycie, import lub wytworzenie tych pojazdów oraz nabycie bądź import ich części składowych,
• używanie pojazdów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze,
• nabycia paliw silnikowych,
• usługi naprawy lub konserwacji tych pojazdów i usługi związane z ich eksploatacją lub używaniem.

Wynika z tego, że w przypadku otrzymania faktury za naprawę powypadkową kwota podatku naliczonego do odliczenia może być ograniczona do 50%.

Zgodnie z interpretacją indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie IPPP2/443-827/14-2/RR z 14 listopada 2014 r. jeżeli pojazd nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej, podatnikowi służy prawo do odliczenia 50% kwoty naliczonego podatku z faktury dokumentującej naprawę takiego pojazdu w ramach ubezpieczenia AC.

Adam Okonkwo