NSA. Ustanowienie służebności gruntowej a podatek od firmowej nieruchomości

Fakt ustanowienia służebności gruntowej, o której mowa w art. 285 § 1 Kodeksu cywilnego na nieruchomości właściciela w zakresie przejazdu i przechodu wyłącza jego możliwość prowadzenia, na tej nieruchomości w zakresie objętym tą służebnością, jakiejkolwiek działalności gospodarczej ze względów technicznych, o których mowa w art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący – Sędzia NSA Stefan Babiarz (sprawozdawca), Sędzia NSA Zbigniew Kmieciak, Sędzia WSA (del.) Marek Olejnik, Protokolant Anna Rembowska, po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2017 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej "A." sp. z o.o. z siedzibą w G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 16 września 2014 r. sygn. akt I SA/Gd 388/14 w sprawie ze skargi "A." sp. z o.o. z siedzibą w G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku z dnia 24 lutego 2014 r. nr [...] w przedmiocie wznowienia postępowania w sprawie podatku od nieruchomości za 2010 r. oddala skargę kasacyjną.

UZASADNIENIE

1. Wyrokiem z dnia 16 września 2014 r., I SA/Gd 388/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku oddalił skargę "A" sp. z o.o. z siedzibą w G.(zwaną dalej skarżącą) na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku z dnia 24 lutego 2014 r. w przedmiocie wznowienia postępowania podatkowego w sprawie podatku od nieruchomości za 2010 r.

2. Ze stanu sprawy przyjętego przez sąd pierwszej instancji wynika, że przedmiotem skargi jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego utrzymująca w mocy decyzję Wójta z dnia 23 marca 2010 r. wydaną w trybie wznowieniowym, którą organ pierwszej instancji uchylił własną decyzję z dnia 23 marca 2010 r. i określił skarżącej wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości za 2010 r. w kwocie 13.650,00 zł.

Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2013 r. Wójt Gminy powołując art. 240 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm. – zwana dalej ord. pod.) wznowił postępowanie podatkowe w przedmiocie podatku od nieruchomości i podatku rolnego za 2010 r. Przyczyną wznowienia była zmiana klasyfikacji jednej z opodatkowanych decyzją działek.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2013 r. organ pierwszej instancji uchylił swoją decyzję z dnia 23 marca 2010 r. oraz określił wysokość podatku od nieruchomości za 2010 r. w kwocie 13.650 zł oraz podatku rolnego za 2010 r. w kwocie 0 zł.

3. W odwołaniu od decyzji skarżąca zarzuciła nieodniesienie się do faktu, że na nieruchomościach będących przedmiotem opodatkowania nie może prowadzić działalności gospodarczej. Na terenach spółki mieszkańcy pobliskiego osiedla mają bowiem ustanowioną służebność przejazdu do swoich nieruchomości. W istocie nieruchomości znajdują się w samoistnym posiadaniu mieszkańców osiedla. Na opodatkowanych nieruchomościach gruntowych (stanowiących drogi), oddanych mieszkańcom osiedla do korzystania w drodze służebności, nie jest możliwe wykonywanie działalności gospodarczej. Oddanymi w drodze służebności terenami spółka nie interesuje się, właściciele poszczególnych nieruchomości zarządzają drogami dojazdowymi do swoich posesji.

4. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Gdańsku decyzją z dnia 24 lutego 2014 r. utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Wskazało, że podmioty, na których ciąży obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości zostały przez ustawodawcę określone w art. 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 ze zm.) – zwana dalej "u.p.o.l.". Podkreśliło bowiem znaczenie treści wpisów do ewidencji gruntów i budynków, z której to dane – stosownie do art. 21 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. z 2005 r. Nr 240, poz. 2027 ze zm. – zwanej dalej: u.Pr.g.i.k.) – stanowią podstawę do wymiaru podatków (m.in. podatku od nieruchomości). Zdaniem organu, spółka – będąc właścicielem wskazanych nieruchomości gruntowych w 2010 r. – była także podatnikiem podatku od nieruchomości jako ich właściciel. Chociaż z księgi wieczystej nieruchomości wynika, że każda z działek obciążona została ograniczonym prawem rzeczowym stanowiącym nieodpłatną służebność przejazdu i przechodu na rzecz każdorazowych właściciel nieruchomości władnących (tzn. w realiach niniejszej sprawy właścicieli lokali osiedla) – to właścicielem nieruchomości w dalszym ciągu pozostawała i pozostaje spółka. Ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności gruntowej, nie ma wpływu na przysługujące danemu podmiotowi prawo własności do nieruchomości obciążonej tą służebnością – właściciel nadal pozostaje właścicielem nieruchomości z pełnią praw do tej nieruchomości. Z kolei osoby uprawnione do korzystania ze służebności, a więc właściciele lokali stanowiących osiedle jako osoby korzystające ze służebności, nie są posiadaczami samoistnymi nieruchomości obciążonej służebnością, którą w niniejszej sprawie tworzą działki drogowe będące drogami wewnętrznymi.

Organ odwoławczy wyjaśnił, że posiadanie jest określonym rodzajem władztwa nad rzeczą, na które składają się dwa elementy: fizyczny (corpus), oznaczający, że pewna osoba znajduje się w sytuacji, która pozwala na korzystanie z rzeczy w taki sposób, jak to mają prawo czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo; i psychiczny (animus) oznaczający wolę wykonywania określonego prawa dla siebie (we własnym imieniu). Posiadaczem samoistnym jest osoba, która włada rzeczą jak właściciel. W niniejszej sprawie sytuacja taka nie zachodzi. Mieszkańcy osiedla, jak każdy uprawniony z tytułu służebności, nie posiadają dróg jako ich posiadacze samoistni, nie władają nimi jak ich właściciele, oni tylko realizują prawo służebności, które sprowadza się do tego, że mogą korzystać z niebędących ich własnością działek drogowych, a właściciel musi ten stan rzeczy respektować. Właściciel nieruchomości władnącej, korzystający z ustanowionej służebności gruntowej, nigdy nie jest posiadaczem samoistnym nieruchomości obciążonej. Tym samym mieszkańcy osiedla jako uprawnieni do korzystania ze służebności, nie są podatnikami podatku od nieruchomości jako posiadacze samoistni nieruchomości drogowych.

Organ odwoławczy stanął na stanowisku, że powołane w art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. "względy techniczne" uniemożliwiające wykorzystywanie danego przedmiotu opodatkowania (gruntu obciążonego służebnością) do prowadzenia działalności gospodarczej, nie stanowią okoliczności wyłączającej obowiązek podatkowy w stosunku do danego przedmiotu opodatkowania. Ich zaistnienie może wpływać co najwyżej na wysokość tego podatku na skutek zastosowania określonej (podstawowej – a nie kwalifikowanej) stawki podatkowej.

5. W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku spółka zarzuciła naruszenie:

• art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. przez uznanie, że opodatkowaniu podlega nieruchomość niebędąca w posiadaniu przedsiębiorcy,
• przepisów o postępowaniu dowodowym przez nieprzeprowadzenie dowodów wnioskowanych przez stronę mających na celu wykazanie, że sporna nieruchomość znajduje się w posiadaniu mieszkańców osiedla.

W uzasadnieniu podniosła, że składając odwołanie wniosła szereg wniosków dowodowych (przeprowadzenie oględzin, przesłuchanie świadków), a organ w ogóle się do tych wniosków w toku postępowania nie odniósł. Organ nie wydał postanowienia o odmowie przeprowadzeniu dowodów, pomimo że taka powinna być forma powiadomienia spółki o fakcie odmowy przeprowadzenia dowodów. Podkreśliła, że nie włada w jakikolwiek sposób spornymi nieruchomościami, a organy podatkowe nie podjęły nawet próby udowodnienia tezy przeciwnej. Ze stanu rzeczywistego wynika, że posiadaczami nieruchomości są właściciele posesji na osiedlu i to oni władają rzeczywiście i zagospodarowują nieruchomości stanowiące drogi dojazdowe do ich posesji.

Zdaniem skarżącej, SKO analizując przepis art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. analizuje jedynie "względy techniczne" – nie analizuje natomiast w ogóle pojęcia "będące w posiadaniu przedsiębiorcy". Sporne nieruchomości drogowe – choć formalnie pozostają własnością spółki – to jednak służą wyłącznie potrzebom mieszkaniowym właścicieli osiedla. Nie są więc nieruchomościami związanymi z działalnością gospodarczą spółki.

Zdaniem skarżącej spółki błędne jest stanowisko SKO, które stwierdza, że skoro wiele lat temu ustanowiono służebności na rzecz mieszkańców osiedla, to mieszkańcy nigdy nie mogą stać się posiadaczami samoistnymi. Przy takim rozumowaniu należałoby skreślić z polskiego systemu prawa instytucję zasiedzenia.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Gdańsku wniosło o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

6. Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę jako niezasadną. Podzielił stanowisko organów, że przyjęcie w decyzji ostatecznej Wójta Gminy z dnia 23 marca 2010 r. klasyfikacji nieruchomości jako dr-PsV (odmiennie, niż to wynikało z rejestru gruntów, bowiem od kwietnia 2010 r. działka sklasyfikowana była w ewidencji jako PSV) stanowiło przesłankę wznowienia postępowania z art. 240 § 1 pkt 5 ord. pod. Wyszła bowiem na jaw istotna dla sprawy nowa okoliczności faktyczna lub nowy dowód istniejący w dniu wydania decyzji nieznany organowi, który wydał decyzję, a która to miała wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego.

Sąd wskazał, że organ pierwszej instancji zasadnie uchylił decyzję ostateczną i określił wysokość podatku od nieruchomości i podatku rolnego za 2010 r. z uwzględnieniem klasyfikacji działki zgodnie z rejestrem gruntów.

Odnosząc się zaś do zarzutów skargi, że organy nie uwzględniły okoliczności niemożności pro...