Okresy pracy w rolnictwie przy ustalaniu prawa do emerytury częściowej

Zgodnie z art. 26b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 887), dalej ustawa emerytalna, ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r., którzy nie osiągnęli podwyższonego wieku emerytalnego, określonego w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy emerytalnej, przysługuje emerytura częściowa. Muszą jednak spełnić łącznie następujące warunki:

• mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn oraz
• osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 62 lata dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.

Okresy uwzględniane w stażu emerytalnym

Przy ustalaniu 35- lub 40-letniego okresu składkowego i nieskładkowego uwzględnia się – analogicznie, w kolejności jak przy ustalaniu uprawnień do emerytury na dotychczasowych zasadach:

1. w pierwszej kolejności okresy składkowe,
2. w drugiej kolejności okresy nieskładkowe – nie dłuższe niż 1/3 okresów składkowych,
3. w dalszej kolejności jako okresy składkowe uzupełniające okresy, o których mowa w art. 10 ustawy emerytalnej, tj.:
   1. okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,
   2. przypadające przed 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia,
   3. przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia,

– jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze niż 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn,

4. w ostatniej kolejności, jako okresy uzupełniające, okresy pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy na zasadach wynikających z art. 10a ustawy emerytalnej, jeżeli łączne okresy wymienione w 3 poprzednich punktach są krótsze niż 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.

Okresów, o których mowa w art. 10 ustawy emerytalnej, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nie mogą się również czasowo pokrywać z innymi okresami składkowymi i nieskładkowymi.

W praktyce na emeryturę częściową mogą przejść kobiety urodzone po 31 grudnia 1958 r. oraz mężczyźni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., jeżeli spełnią podane warunki dotyczące stażu ubezpieczeniowego.

Przykład:

Nasz pracownik ur. 10 listopada 1950 r. posiada ponad 48-letni staż pracy, w tym ponad 20 lat w gospodarstwie rolnym żony (pracował od 1 kwietnia 1975 r. do 5 listopada 1995 r.). Czy nabędzie emeryturę częściową z chwilą ukończenia 65 lat? Jakie warunki musi spełnić, aby ją otrzymać?

Pracownik z chwilą ukończenia 65 lat nabędzie prawo do emerytury częściowej, pod warunkiem że w okresie od 1 kwietnia 1975 r. do 5 listopada 1995 r. były za niego opłacane składki na ubezpieczenie społeczne rolników oraz że praca w gospodarstwie rolnym żony w tym okresie nie pokrywa się z innymi okresami składkowymi i nieskładkowymi.

W jaki sposób ZUS obliczy wysokość emerytury częściowej?

Wysokość emerytury częściowej wynosi 50 proc. kwoty emerytury ustalonej według nowych zasad i nie podlega podniesieniu do kwoty najniższej emerytury. Emerytura według nowych zasad to równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę konkretnej osoby.

Podstawę obliczenia emerytury z nowych zasad stanowi kwota składek emerytalnych z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173–175 ustawy emerytalnej.

Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury dla osoby, która miała ustalone prawo do emerytury częściowej, nie uwzględnia się kwot zwiększeń składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z art. 173–175 ustawy, uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, przeprowadzonej do obliczenia emerytury częściowej.

Przykład:

Pracownik urodził się 15 listopada 1951 r. W listopadzie 2016 r. ukończy 65 lat. Będzie miał wówczas 40-letni okres składkowy i nieskładkowy. Należy do OFE. Zgromadzony przez niego kapitał wyniesie 275 tys. zł. Czy będzie mu przysługiwała emerytura częściowa? Jaka będzie jej wysokość?

ZUS, wyliczając emeryturę częściową, przyjmie, że statystyczny emeryt, który ukończył 65 lat, przeżyje jeszcze 208,6 miesiąca. Hipotetyczna wartość pełnej emerytury naliczonej po 65. roku życia wyniosłaby 1318,30 zł/miesiąc (275 tys. zł / 208,6 miesiąca). Do chwili osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego 66 lat zainteresowany będzie więc pobierał częściową emeryturę w wysokości 659,15 zł (50 proc. kwoty 1318,30 zł).

Każda pobrana kwota emerytury częściowej pomniejszy poziom przyszłej emerytury powszechnej

Osoby, które nabędą prawo do emerytury częściowej, muszą pamiętać, że każda pobrana z tego tytułu kwota odpowiednio zmniejszy poziom przyszłej emerytury powszechnej, ustalanej według nowych zasad. Stanie się tak dlatego, że po pierwsze, nie uwzględni się kwot zwiększeń składek emerytalnych oraz kapitału początkowego, uzyskanych wskutek waloryzacji kwartalnej, przeprowadzonej do obliczenia emerytury częściowej. Po drugie, pomniejszy się ją o kwotę stanowiącą sumę pobranych emerytur w wysokości sprzed odliczenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki zdrowotnej.

Dotyczy to osób, które rozpoczęły pracę w 1999 r. i później. Ich emerytura częściowa będzie bowiem ustalana na podstawie 2/3 składek emerytalnych ubezpieczonego, bo tylko tyle trafia do ZUS. Zatem jedynie w przypadku osób ubezpieczonych w KRUS i FUS, które nie przystąpiły do OFE, emerytura częściowa stanowić będzie blisko połowę świadczenia, które otrzymaliby po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Rozwiązanie stosunku pracy nie jest obligatoryjne

Nabycie prawa do emerytury częściowej nie zależy od rozwiązania stosunku pracy. Przy jego ustalaniu nie stosuje się przepisów dotyczących zawieszania i zmniejszania świadczeń emerytalno-rentowych. Ponadto, w przeciwieństwie do uprawnionych do wcześniejszej emerytury lub renty, nie będą ich obowiązywały progi zarobkowe, których przekroczenie skutkuje zmniejszeniem wysokości lub zawieszeniem prawa do świadczenia.

Emerytura częściowa może być także wypłacana po osiągnięciu wieku emerytalnego, określonego według daty urodzenia – do czasu złożenia wniosku o świadczenie w pełnej wysokości.

Zygmunt Łobejko