Podatki 2017. Odwrotne obciążenie VAT w branży budowlanej

Jedną z ważniejszych zmian, które mają wejść w życie w 2017 r. jest wprowadzenie odwróconego obciążenia podatkiem od towarów i usług (VAT) dla usług podwykonawców budowlanych. W projekcie Ministerstwa Finansów zaproponowano, aby odwrócony VAT (za płatność podatku odpowiada nabywca) obejmował również niektóre rodzaje usług budowlanych. Zaznaczyć należy, że mechanizm ten ma mieć zastosowanie w przypadku, gdy usługodawcy i usługobiorcy są podatnikami czynnymi VAT.

Mechanizm odwróconego obciążenia jest stosowanym w Unii Europejskiej instrumentem w walce z oszustwami, dopuszczonym dyrektywą 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.) zwanej dalej: „dyrektywą VAT”, co do zasady wobec zamkniętego katalogu transakcji (art. 199-199a dyrektywy VAT). Zakłada on przeniesienie obowiązku rozliczenia podatku z dostawcy na nabywcę, stanowi więc odstępstwo od generalnej zasady, że osobą zobowiązaną do zapłaty VAT jest podatnik dokonujący dostawy towarów lub świadczenia usług (w myśl art. 193 dyrektywy VAT).

Polska po raz pierwszy skorzystała z tego rozwiązania w odniesieniu do obrotu złomem oraz uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, wprowadzając je z dniem 1 kwietnia 2011 r. nowelizacją ustawy o VAT (vide: ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach, Dz. U. Nr 64, poz. 332).

Ponadto z dniem 1 lipca 2011 r. do przepisów ustawy o VAT (vide: ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług, ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz ustawy o transporcie drogowym, Dz. U. Nr 134, poz. 780) został wprowadzony załącznik nr 11, zawierający zamknięty katalog towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia, opisanych za pomocą nomenklatury PKWiU. Z dniem 1 października 2013 r. katalog ten uległ rozszerzeniu o dodatkowe towary z grupy tzw. złomu i niektórych innych odpadów, miedzi oraz o szeroką grupę wyrobów stalowych, w tym m.in. pręty stalowe, w odniesieniu do których zdiagnozowano największą skalę nadużyć (vide: ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2013 r. poz. 1027).

Od 1 lipca 2015 r. rozszerzono i doprecyzowano przepisy w zakresie mechanizmu reverse charge, obejmując jego zakresem dodatkowe towary z grupy wyrobów stalowych, złota, metali nieżelaznych (aluminium, cynk, ołów, cyna, nikiel) oraz z kategorii elektroniki (komputery przenośne, telefony komórkowe, konsole do gier wideo) - lista tych towarów ujęta jest w treści załącznika nr 11 do ustawy o VAT (vide: ustawa z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo zamówień publicznych, Dz.U. poz. 605).

Zmiany od 1 stycznia 2017 r.

Projekt ustawy (z 21 października 2016 r.) o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, przyjęty przez rząd 25 października br., przewiduje objęcie zakresem mechanizmu odwróconego obciążenia również niektórych transakcji mających za przedmiot świadczenie usług budowlanych. Powodem, dla którego rozwiązanie takie jest wprowadzane do przepisów ustawy o VAT są nieprawidłowości zaobserwowane na tym rynku, w szczególności problem oszustw w zakresie podatku VAT (w tym również przy użyciu faktur, które nie odzwierciedlają rzeczywistych transakcji).

Ww. projekt przewiduje zmianę w art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT polegającą na objęciu przepisami w zakresie mechanizmu odwróconego obciążenia, oprócz usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, dodatkowo niektórych usług związanych z rynkiem budowlanym - w celu zapewnienia większej skuteczności i uszczelnienia systemu VAT za pomocą tego instrumentu.

W celu uściślenia rodzaju usług objętych proponowaną zmianą, do ustawy dodano załącznik nr 14, w którym wymieniono poszczególne usługi budowlane, przewidując jednocześnie przeniesienie do niego ww. usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, które do tej pory były ujęte w treści zmienianego przepisu:

WYKAZ USŁUG, O KTÓRYCH MOWA W ART. 17 UST. 1 PKT 8 USTAWY
(załącznik nr 14 do ustawy o VAT)

Podkreślić należy, że w art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT zaproponowano ograniczenie stosowania mechanizmu reverse charge do przypadków, gdy usługobiorca jest podatnikiem VAT czynnym. Zastosowanie takiego rozwiązania, a więc stosowanie odwróconego obciążenia wyłącznie w sytuacji, gdy dostawca towarów/usługodawca oraz nabywca towarów/usługobiorca są podatnikami VAT czynnymi, zdaniem projektodawców, nie ogranicza skuteczności tego mechanizmu.

Ponadto w projekcie ustawy wskazano, że usługi wymienione w poz. 2-48 załącznika nr 14 (a więc usługi budowlane) będą objęte odwrotnym obciążeniem, jeżeli usługodawca świadczy te usługi jako podwykonawca.

Przepisy przejściowe

Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy o VAT, nowe brzmienie przepisu art. 17 ust. 1 pkt 8 będzie stosowało się do usług wymienionych w poz. 2-48 załącznika nr 14 (tj. usług budowlanych), które będą wykonane dopiero od 1 stycznia 2017 r. Oznacza to, że podatek VAT od usług budowlanych wykonanych przed 2017 r., będzie rozliczany na zasadach ogólnych.

Dodajmy, że w celu ustalenia momentu wykonania usług będzie stosować art. 19a ust. 2 i 3 ustawy o VAT, a mianowicie:

• w odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną, w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę (ust. 2);
• usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi (ust. 3).

Uwagi

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu, w związku ze zgłoszonymi w trakcie posiedzenia Komisji Prawniczej wątpliwościami co do przewidzianego przez przepisy dyrektywy 2006/112/UE zakresu stosowania mechanizmu odwróconego opodatkowania w zakresie usług budowlanych, po posiedzeniu Komisji Prawniczej z projektu wykreślono z dodawanego do ustawy o VAT załącznika nr 14 poz. 49, w której były wymienione usługi w zakresie "wypożyczania konstrukcji i budowlanych wraz z operatorami i wynajem personelu dla tych usług", celem bardziej precyzyjnego dostosowania przepisów projektowanej ustawy do regulacji ww. dyrektywy.

Ewa Iwan