Podatki 2019: Wykaz podatników VAT od nowa

Ustawa z 12 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1018) wprowadziła zmiany, które polegają na zastąpieniu dwóch dotychczasowych wykazów podatników prowadzonych na podstawie art. 96b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług jednym bogatszym w informacje rejestrem. Zmiana ma zacząć obowiązywać od 1 września 2019 r.

Szef Krajowej Administracji Skarbowej na jej podstawie został zobowiązany do utworzenia do 31 sierpnia 2019 r. w postaci elektronicznej wykazu podmiotów zarejestrowanych jako podatnicy VAT. Od dnia 1 września 2019 r. wykaz ten będzie obejmował podmioty:

• w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo które zostały przez niego wykreślone z rejestru jako podatnicy VAT,
• których rejestracja jako podatników VAT została przywrócona.

Wykaz ten będzie bezpłatny a znajdą się w nim następujące dane ww. podmiotów:

• firma (nazwa) lub imię i nazwisko,
• numer za pomocą którego podmiot został zidentyfikowany na potrzeby podatku, jeżeli taki numer został przyznany,
• status podmiotu:
  1. w odniesieniu do którego nie dokonano rejestracji albo który wykreślono z rejestru jako podatnika VAT,
  2. zarejestrowanego jako „podatnik VAT czynny” albo „podatnik VAT zwolniony”, w tym podmiotu, którego rejestracja została przywrócona,
• numer identyfikacyjny REGON, o ile został nadany,
• numer PESEL, o ile podmiot posiada;
• numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile został nadany,
• adres siedziby – w przypadku podmiotu niebędącego osobą fizyczną,
• adres stałego miejsca prowadzenia działalności albo adres miejsca zamieszkania, w przypadku nieposiadania stałego miejsca prowadzenia działalności - w odniesieniu do osoby fizycznej,
• imiona i nazwiska osób wchodzących w skład organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu oraz ich numery identyfikacji podatkowej lub numery PESEL,
• imiona i nazwiska prokurentów oraz ich numery identyfikacji podatkowej lub numery PESEL,
• imię i nazwisko lub firmę (nazwę) wspólnika oraz jego numer identyfikacji podatkowej lub numer PESEL,
• daty rejestracji, odmowy rejestracji albo wykreślenia z rejestru oraz przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT,
• podstawę prawną odpowiednio odmowy rejestracji, wykreślenia z rejestru oraz przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT,
• numery ich rachunków rozliczeniowych lub imiennych rachunków w SKOK, której są członkami a otwartych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą - wskazanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub zgłoszeniu aktualizacyjnym i potwierdzonych przy wykorzystaniu STIR.

Danych w spisie będzie można wyszukiwać na podstawie numeru NIP lub nazwy czy nazwiska poszukiwanego podmiotu. Mogą to być też fragmenty nazwy lub nazwiska. Informacje zawarte w wykazie będą aktualizowane raz na dobę w każdy dzień roboczy. Dostęp do nich będzie również możliwy poprzez system informatyczny Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Takie możliwości pozwolą na szybkie i łatwe ustalenie statusu kontrahenta pod względem VAT a ponadto dadzą dostęp do dużej ilości informacji na ich temat jak np. daty rejestracji, wykreślenia z rejestru jako vatowca, odmowy rejestracji, przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT. Historia podmiotu jako podatnika VAT będzie mogła zostać prześledzona do pięciu lat wstecz, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym podatnik został wykreślony z rejestru. Umożliwi to weryfikację jaki był status kontrahenta pod względem VAT w danym momencie.

Co istotne wykaz umożliwiać ma także sprawdzanie podmiotów w nim figurujących w sposób masowy nie tylko jednostkowo, co będzie mieć duże znaczenie biorąc pod uwagę aktualne realia gospodarcze (rachunki collect). Ponieważ wykaz będzie zawierał informacje dotyczące numerów rachunków bankowych podatników VAT lub imiennych rachunków w SKOK, której jest członkiem, rozszerzeniu uległ zakres danych nieobjętych tajemnicą skarbową o numery rachunków otwartych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Wprowadzenie tego rodzaju regulacji uzasadniane było następująco: „Wykaz będzie stanowił bardzo ważne narzędzie dla uczciwych podatników, którzy będą mieli możliwość weryfikacji informacji o swoich kontrahentach a więc informacji przede wszystkim o aktualnym statusie rejestracji kontrahentów dla celów VAT. Możliwość takiej weryfikacji w sposób istotny ograniczy ryzyko wplątania uczciwych podatników w oszukańczy proceder zmierzający do wyłudzenia VAT”.
Zmienione zasady nie będą miały zastosowania do uregulowania zobowiązań w drodze kompensaty, potrącenia czy płatności kartą.

Jest marchewka, jest i kij

To prawda, że podatnikom może być łatwiej uzyskać informacje o kontrahentach, ale konstrukcja omawianej nowelizacji opiera się na zastosowaniu metody kija i marchewki. Marchewką jest wzbogacenie wykazu podatników VAT o dane dotąd rozproszone lub niedostępne. Kij ustawodawca umieścił poza znowelizowaną ustawą o VAT. Omawiana ustawa nowelizująca wprowadziła również zmiany do ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa w zakresie odpowiedzialności solidarnej. Nabywca będzie ją ponosił w przypadku zapłaty należności na rachunek inny niż zawarty w wykazie, ale tylko do kwoty VAT, związanego z konkretną płatnością przekraczającą 15 000 zł. Nowa regulacja w tym zakresie na mocy dodanego art. 117ba ww. ustawy nowelizującej będzie obowiązywała od 1 stycznia 2020 r. Zgodnie z nią od tego dnia podatnik przed dokonaniem przelewu będzie miał obowiązek sprawdzić czy rachunek, na który ma zamiar dokonać przelewu figuruje w elektronicznym wykazie podatników VAT. Przysporzy to dodatkowej pracy związanej z obsługą podatkowo-księgową firmy.

Z dokonaniem płatności na konto nie znajdujące się w wykazie podatników VAT wiązać się będzie inne jeszcze ryzyko. Dokonanie przelewu na konto podane na fakturze zakupowej gdy nie będzie ono znajdować się w tym wykazie spowoduje brak prawa do zaliczenia przelanej tytułem zapłaty kwoty do kosztów uzyskania przychodów. Obostrzenie to będzie dotyczyć płatności przekraczającej wartość 15 000 zł. Takie rozwiązanie przyniesie nowelizacja ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych i o podatku dochodowym od osób prawnych również wprowadzona ustawą z 12 kwietnia 2019 r.

Podatnik, który dokonał płatności na rachunek inny niż podany w wykazie podatników VAT może ustrzec się od odpowiedzialności solidarnej. Jeżeli w terminie do trzech dni od dnia zlecenia przelewu złoży zawiadomienie naczelnikowi urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy rachunku o zapłacie należności na rachunek inny niż w wykazie. Jednak tak krótki termin jaki ustawodawca dał na tego rodzaju zawiadomienie sprawia, iż jego dokonanie nie zwalnia de facto podatnika od prowadzenia monitoringu rachunków bankowych kontrahentów. Stanowi raczej formę donoszenia na partnerów handlowych.

W zawiadomieniu będą musiały się znaleźć następujące informacje:

• NIP, nazwa firmy oraz adres siedziby albo w przypadku podatnika będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko oraz adres stałego miejsca prowadzenia działalności a w przypadku nieposiadania go – adres miejsca zamieszkania podatnika dokonującego płatności należności,
• dane wystawcy faktury wskazane na fakturze (NIP, nazwa albo nazwisko i imię oraz adres),
• numer rachunku, na który dokonano zapłaty należności,
• wysokość należności zapłaconej na taki rachunek i dzień złożenia przelewu.

Od odpowiedzialności solidarnej uchroni również dokonanie zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

Warto podkreślić, że omówione zmiany obejmować będą wszystkich podatników bez względu na skalę prowadzonej działalności oraz fakt zarejestrowania jako podatnik czynny VAT po stronie nabywcy. O negatywnych skutkach zapłaty na rachunek nieujęty w wykazie decydować będzie bowiem to czy odbiorca wpłaty jest podatnikiem VAT. Zatem gdy podatnik nabywający i wykonujący przelew na konto kontrahenta nie będzie vatowcem, ale jego kontrahent będący odbiorcą przelewu będzie czynnym podatnikiem VAT ww. negatywne konsekwencje mogą dotknąć obie strony transakcji.

Adam Okonkwo