Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, czyli kto obowiązkowo, a kto dobrowolnie

Co do zasady, pracownik obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz chorobowemu i wypadkowemu. Zleceniobiorcy i przedsiębiorcy obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a także ubezpieczeniu wypadkowemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe w ich przypadku jest dobrowolne. Dokładne zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym z poszczególnych tytułów do ubezpieczeń można sprawdzić w tabeli przygotowanej przez ZUS.

Użyte w tabeli symbole oznaczają:

O - ubezpieczenie obowiązkowe,

D - ubezpieczenie dobrowolne (na wniosek ubezpieczonego),

N - ubezpieczony z danego tytułu nie podlega określonemu ubezpieczeniu (ani dobrowolnie, ani obowiązkowo).

 

Ważne!

  • Jeśli ubezpieczony ma więcej niż jeden tytuł do ubezpieczeń należy zapoznać się z zasadami rozstrzygania zbiegów tytułów ubezpieczeń.
  • Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z danego tytułu występuje wyłącznie, jeśli ubezpieczony podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obowiązkowo.
  • Ubezpieczeniu wypadkowemu z danego tytułu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obowiązkowo lub dobrowolnie.

 

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym

 

Ubezpieczony

Rodzaj ubezpieczenia

emerytalne

rentowe

chorobowe

wypadkowe

Pracownik

O

O

O

O

Osoba wykonująca pracę nakładczą

O

O

D

N

Członek rsp lub skr1

O

O

O

O

Osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące

O

O

D

O

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność

O

O

D

O

Osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, oraz osobą fizyczną korzystającą z „ulgi na start”2

O

O

D

O

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom w związku z zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów Prawa przedsiębiorców 

D

D

N

N

Poseł lub senator pobierający uposażenie

O

O

N

O

Poseł do Parlamentu Europejskiego, o którym mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej

O

O

N

N

Stypendysta sportowy

(z wyjątkiem osób uczących się lub studiujących, jeśli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu)

O

O

N

O

Pobierający stypendium słuchacz Krajowej Szkoły Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego

O

O

N

O

Osoba wykonująca odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

O

O

D

O

Osoba pobierająca zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy, jeżeli nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych

O

O

N

N

Bezrobotny pobierający stypendium

O

O

N

O

Osoba pobierająca stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych, jeśli osoby te nie mają innych tytułów powodujących obowiązek ubezpieczeń społecznych3

O

O

N

O

Osoba pobierająca stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych, jeśli nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych

O

O

N

O

Duchowny4

O

O

D

O

Żołnierz niezawodowy pełniący czynną służbę wojskową (z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką)

O

O

N

N

Osoba odbywająca służbę zastępczą, jeżeli nie ma innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych

O

O

O

O

Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, jeżeli nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych

O

O

N

N

Osoba pobierająca zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego

O

O

N

N

Osoba pobierająca świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu, osoba pobierająca zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, osoba pobierająca wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy

O

O

N

N

Osoba pobierająca świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia

O

O

N

N

Osoba rezygnująca z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem5

O

O

N

N

Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna

O

O

N

N

Osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które spełniają warunki określone w art. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych (szczegółowe wyjaśnienia dotyczące zasad podlegania i finansowania składek za te osoby zawarte są w informacji

O

O

N

N

Osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, o których mowa w art. 6b ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych

O

N

N

N

Członek rady nadzorczej wynagradzany z tytułu pełnienia tej funkcji

O

O

N

N

Małżonek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (w przypadku gdy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nie ma małżonka - inna osoba wskazana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej)

O

O

O

O

Osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, na podstawie art. 7 ustawy o s.u.s.

D

D

N

N

 

1 członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną oraz spółdzielni kółek rolniczych, zajmujących się produkcją rolną, działających zgodnie z art. 138-178 oraz art. 180 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze, który wykonuje pracę na rzecz spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy lub wytwarza na jej rzecz produkty rolne w prowadzonym przez siebie gospodarstwie, oraz traktowane na równi z tymi członkami spółdzielni inne osoby, które wykonują pracę w spółdzielni lub gospodarstwie rolnym spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy, niebędące jej członkami i wynagradzane według zasad obowiązujących członków spółdzielni, w tym kandydaci na członka spółdzielni.

2 osoba współpracująca - osoba współpracująca z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność lub zleceniobiorcami: małżonek oraz z osobami fizycznymi wskazanymi w art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców, czyli korzystającymi z tzw. „ulgi na start", dziecko własne, dziecko drugiego małżonka, dziecko przysposobione, rodzic, macocha, ojczym oraz osoba przysposabiająca, jeżeli pozostaje z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność lub zleceniobiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu działalności lub wykonywaniu umowy; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

3 w przypadku, gdy ze stażystami zawierane są umowy o pracę lub umowy cywilnoprawne (np. umowa zlecenia itd.), stażyści odbywający staż na podstawie tych umów podlegają ubezpieczeniom jako pracownicy lub zleceniobiorcy.

4 za osobę duchowną uważa się duchownego oraz członków zakonów męskich i żeńskich Kościoła Katolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25. roku życia (art. 8 ust. 13 ustawy o s.u.s.)

5 Osoba, za którą składki opłaca ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów lub nieotrzymuje emerytury albo renty. Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie. Nie dotyczy to osób, które:

1) w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczenia ukończyła 50 lat i nie posiada okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) wynoszącego co najmniej 10 lat;

2) posiada okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn.

 

Przykład

Bożena została powołana do pełnienia funkcji członka rady nadzorczej 1.02.2021 r. Do 28.02.2021 r. pełniła tę funkcję nieodpłatnie, natomiast od 1.03.2021 r. przyznane zostało jej prawo do wynagrodzenia z tego tytułu. Bożena podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pełnienia tej funkcji od 1.03.2021 r.

 

Okresy podlegania ubezpieczeniom społecznym

 

Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne

 

Tytuł ubezpieczenia

Okres

Pracownicy

Od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy

Osoby wykonujące pracę nakładczą

Od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy

Zleceniobiorcy wykonujący pracę na podstawie umów agencyjnych, umówzlecenia lub innych umów o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia

Od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy

Członkowie rsp lub skr

Od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność - wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością

Od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność - wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej

Od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność - osoby świadczące pracę lub usługi w zamian za akcje obejmowane w prostej spółce akcyjnej

Od dnia rozpoczęcia świadczenia tej pracy lub tych usług do dnia zakończenia ich świadczenia

Pozostałe osoby prowadzące pozarolniczą działalność

Od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy - Prawo przedsiębiorców

Osoby współpracujące

Od dnia rozpoczęcia współpracy do dnia zakończenia tej współpracy

Posłowie i senatorowie pobierający uposażenie oraz posłowie do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej

Od dnia nabycia prawa do uposażenia do dnia utraty tego prawa

Stypendyści sportowi

Od dnia spełnienia warunków do objęcia ubezpieczeniami społecznymi do dnia zaprzestania spełniania tych warunków

Osoba wykonująca odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania

Od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy do dnia zakończenia wykonywania pracy

Osoba pobierająca zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy, jeżeli nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych 

Od dnia nabycia prawa do zasiłku, świadczenia integracyjnego lub stypendium do dnia utraty do nich prawa

Osoby pobierające stypendium

Od dnia nabycia prawa do stypendium do dnia utraty prawa do niego

Osoby pobierające stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych

Od dnia nabycia prawa do stypendium do dnia utraty prawa do niego

Duchowni

Od dnia przyjęcia do stanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu

Alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci i junioryści

Od dnia ukończenia 25 roku życia

Żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę wojskową (z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką) oraz osoby odbywające służbę zastępczą

Od dnia powołania lub skierowania do tej służby do dnia zwolnienia z tej służby

Osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego

Od dnia spełnienia warunków do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi do dnia zaprzestania spełniania tych warunków

Osoby pobierające świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy

Od dnia nabycia prawa do świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego, wynagrodzenia przysługującego w okresie świadczenia górniczego lub w okresie stypendium na przekwalifikowanie do dnia utraty tego prawa

Pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego

Od dnia uzyskania statusu słuchacza do dnia utraty tego statusu

Osoby pobierające świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia

Od dnia nabycia prawa do świadczenia szkoleniowego do dnia utraty tego prawa

Osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna

Przez okres niezbędny do uzyskania okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) odpowiednio 20-letniego przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę

Osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

Od dnia określonego w oświadczeniu, o którym mowa w art. 36 ust. 15 ustawy o s.u.s., jako dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym oświadczenie zostało złożone, do dnia wskazanego w oświadczeniu jako dzień zakończenia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem

Członek rady nadzorczej

Od dnia powołania na członka rady nadzorczej do dnia zaprzestania pełnienia tej funkcji

Małżonek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Od dnia objęcia urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do dnia upływu kadencji, na którą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej został wybrany, a w przypadku gdy dana osoba spełniła warunki albo przestała spełniać te warunki w trakcie kadencji Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - od dnia rozpoczęcia spełniania warunków do dnia zakończenia ich spełniania

 

Dobrowolne ubezpieczenia społeczne

Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu ZUS ZUA, jednak nie wcześniej niż od dnia w którym zgłoszenie to zostało złożone w ZUS.

Przy czym objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu ZUS ZUA, gdy zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie 7 dni od powstania obowiązku tych ubezpieczeń.

W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym może nastąpić od dnia wskazanego w zgłoszeniu, pod warunkiem dokonania zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych do końca stycznia (2020 r. lutego) danego roku, jeśli działalność gospodarcza została rozpoczęta lub wznowiona w styczniu i osoba ta korzysta z „małego ZUS+”. Jeśli jednak do końca miesiąca brakuje mniej niż 7 dni - w terminie 7 dni.

Przykład 1

Piotr rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 kwietnia 2022 r. Złożył w ZUS zgłoszenie na druku ZUS ZUA 12 kwietnia 2022 r., a więc po terminie ustawowym na zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń. Na zgłoszeniu wskazał, że wnioskuje o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 1 kwietnia 2022 r. Objęcie tym ubezpieczeniem nastąpi jednak nie od daty wskazanej we wniosku, ale od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, tj. od 12 kwietnia 2022 r.

Przykład 2

Sylwia rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 marca 2022 r. Dokonała w ZUS zgłoszenia na druku ZUS ZUA 6 marca 2022 r., wyłącznie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. 8 marca 2022 r. złożyła wyrejestrowanie ZUS ZWUA z datą wyrejestrowania 6 marca 2022 r., a następnie zgłoszenie ZUS ZUA, w którym wskazała oprócz ubezpieczeń obowiązkowych także dobrowolne ubezpieczenie chorobowe - od 6 marca 2022 r. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nastąpi jednak nie od daty wskazanej w zgłoszeniu, ale od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS, tj. od 8 marca 2022 r.

Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe ustają:

  • od dnia wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania ZUS ZWUA, nie wcześniej jednak niż od dnia w którym zgłoszenie to zostało złożone w ZUS.
  • od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

W okresie od dnia objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem do dnia jego ustania płatnik jest zobowiązany do rozliczania i opłacania składek za każdy miesiąc trwania tego ubezpieczenia.

Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące podlegania dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo zawarte są w poradniku Dobrowolne podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

 

źródło: www.zus.pl

 

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...