Zmiany w kodeksie karnym. Konfiskata majątku nieuczciwych przedsiębiorców

Interpelacja nr 4729 do ministra sprawiedliwości w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny i niektórych innych ustaw

Szanowny Panie Ministrze,

w związku z projektem ustawy z dnia 23 maja 2016 roku o zmianie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku, która się tyczy zmian zapisów w kodeksie karnym oraz niektórych innych ustaw:

Ustawa ta wzbudza nasze wątpliwości, bowiem wprowadza ona możliwość konfiskaty majątków przedsiębiorców podejrzanych o popełnienie przestępstwa, jeszcze przed zapadnięciem prawomocnego wyroku sądu. W związku z tym mamy do Pana ministra parę pytań związanych ze szczegółami obecnego kształtu ustawy:

1. Ustawa została przygotowana na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/42/UE w. zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 127 z 2014 r.) Nasze wątpliwości budzi m.in. zapis znajdujący się w art. 1 punkcie pierwszym ustawy, który stanowi, że „(…) sąd może orzec przepadek składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa, które służyło lub było przeznaczone do popełnienia tego przestępstwa, chociażby nie stanowiło własności sprawcy, jeżeli jego właściciel lub inna osoba uprawniona na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach przewidywała albo mogła przewidzieć, że może ono służyć lub być przeznaczone do popełnienia przestępstwa.” Jak dokładnie ustawodawca rozumie zapis „chociażby nie stanowiło własności sprawcy”? Czy nie stanowi to zrzucenia ciężaru udowodnienia swojej niewinności i nie stanowi również przerzucenia ciężaru odpowiedzialności za czyn karalny na osobę, która może nie mieć nic wspólnego z właściwym czynem karalnym? Ten zapis nie daje pola do zbyt szerokiego pola do interpretacji wspomnianych zapisów przez sądy?
2. Co oznacza również zapis mówiący o „skutkach niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach”? Jakimi kryteriami ma się kierować sąd przy obiektywnej ocenie kryteriów nieostrożności?
3. Nasze wątpliwości budzi również zapis zawarty w paragrafie trzecim stanowiący część artykułu 1 tejże ustawy. Jest w nim mowa o tym, że jeśli dany mienie z popełnionego przestępstwa, które zostało przeniesione na inną osobę fizyczną lub prawną, to wówczas ta osoba ponosi odpowiedzialność karną za ten majątek. Ponownie kierujemy pytanie związane z tym jak sądy i prokuratura będą (na podstawie tego paragrafu) oceniać, czy osoba prawna lub fizyczna na którą zostało przeniesienie dane mienie nie ponosi za nie odpowiedzialności karnej.
4. Punkt 3 art.1 ustawy dopisuje zapis do art. 229 kodeksu karnego paragraf szósty w którym to urzędnik wchodzący w posiadanie mienia z popełnionego przestępstwa jest zwolniony z odpowiedzialności karnej, jeśli ten fakt zgłosił wcześniej odpowiedniemu organowi. Czy w ocenie ministerstwa sprawiedliwości, ten zapis nie jest furtką do odpowiednich nadużyć ze strony urzędników państwowych? Dlaczego taką osłoną prawną nie będą otoczone osoby prawne lub fizyczne, nie będące częścią administracji publicznej, bądź pracujące w tejże administracji? Ten zapis przeczy zapisanej w Konstytucji równości wobec prawa wszystkich Obywateli.
5. Według nas szczególnie niebezpieczny dla własności prywatnej przedsiębiorcy jest zapis zawarty w art. 2 punkcie piątym ustawy. Stawia on zapis w ustawie ponad tok postępowania w określonej sprawie. Ten zapis wiąże ręce prokuraturze i właściwym sądom, ponieważ zabiera im autonomię w ramach prowadzonych postępowań. Dlaczego skonfiskowana własność ma przechodzić na ręce Skarbu Państwa, skoro orzeczenie sądu właściwego i wyniki śledztwa prokuratury mogą stanowić inaczej?

Z poważaniem

Posłowie
Jacek Wilk, Jakub Kulesza

8 lipca 2016 r.

Odpowiedź na interpelację nr 4729 w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny i niektórych innych ustaw

Szanowny Panie Marszałku,

w odpowiedzi na interpelację nr 4729 posłów Jacka Wilka i Jakuba Kuleszy w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny i niektórych innych ustaw, dotyczącego tzw. przepadku rozszerzonego, uprzejmie informuję, co następuje.

Użyty w projektowanym art. 44a k.k. zwrot „chociażby nie stanowiło własności sprawcy” należy rozumieć zgodnie ze znaczeniem przypisanym pojęciu „własność” w kodeksie cywilnym. Składniki i prawa majątkowe przedsiębiorstwa nie są własnością sprawcy, jeżeli nie przysługuje mu do nich wyłączne prawo korzystania, zgodnie z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Składnik lub prawo majątkowe nie jest własnością sprawcy również wtedy, gdy jest on jedynie współwłaścicielem, np. gdy przedmiot jest objęty małżeńską wspólnością majątkową.

Podkreślić należy, że możliwość orzeczenia przepadku składnika i prawa majątkowego przedsiębiorstwa występuje jedynie wówczas, gdy zostanie ustalone, że właściciel lub inna osoba uprawniona i związana z przedsiębiorstwem, na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, przewidywała albo mogła przewidzieć, że przedmioty lub prawa majątkowe mogły służyć lub być przeznaczone do popełnienia przestępstwa skarbowego. Obowiązek wykazania okoliczności uzasadniających takie ustalenie obciąża oskarżyciela (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2009 r., III KK 358/08, LEX nr 491296). Orzeczenie przepadku w sytuacji uregulowanej w art. 44a § 1 k.k. ma zostać poprzedzone stosownym postępowaniem dowodowym, w którym to oskarżyciel zobowiązany będzie do udowodnienia, że zachodzą warunki określone w artykule. Projekt zawiera przesłankę odwołującą się do braku ostrożności woli właściciela lub osoby kierującej przedsiębiorstwem, która będzie musiała zostać dowiedziona w odniesieniu do popełnionego przestępstwa. Pozwoli to na wszechstronną analizę stanu faktycznego i ocenę zasadności oraz proporcjonalności stosowania przepadku w realiach konkretnej sprawy.

Przestępstwa, w przypadku których możliwe jest orzeczenie przepadku mienia nienależącego do sprawcy, charakteryzują się tym, że dla ich popełnieni...