Czynności sprawdzające czy kontrola?

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na liczne skargi obywateli, skarżących się, że fiskus coraz częściej korzysta z procedury czynności sprawdzających i w tych ramach przeprowadza czynności zastrzeżone dla kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego.

W piśmie do Ministerstwa Finansów zauważa, że choć jest to tylko wstępna kontrola o charakterze formalnym, to RPO zgłaszane są nadużycia w postaci faktycznej i bezpośredniej kontroli podatników w nieograniczonym zakresie, najczęściej poprzez nieuprawnione gromadzenie materiału dowodowego.

W tym trybie "skarbówka" domagała się np. dokumentów nie tylko od podatnika, ale także od jego kontrahentów, co przedłuża terminy zwrotu podatku VAT; było to też metodą na ominięcie ograniczeń dotyczących terminów kontroli u przedsiębiorców

- Pojawia się zatem zasadnicze pytanie: czy czynności sprawdzające w praktyce nie stają się trybem, w którym pozyskiwane są informacje wykraczające poza ustawowy zakres - pisze dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski do dyrektora Departamentu Polityki Podatkowej w Ministerstwie Finansów Marcina Lachowicza.

Z sygnałów docierających do Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że obserwowane są nadużycia w ramach coraz częściej stosowanej przez organy procedury czynności sprawdzających, uregulowanych w dziale V Ordynacji podatkowej.

Są one prowadzone wyłącznie z inicjatywy organu podatkowego. Mają najmniej sformalizowany charakter i stanowią odrębną procedurę od kontroli podatkowej oraz od postępowania podatkowego. W piśmiennictwie określa się je mianem wstępnej kontroli o charakterze formalnym. Zasadniczo umożliwiają one rozstrzygnięcie wątpliwości związanych z prawidłowością rozliczeń podatkowych bez wszczynania relatywnie skomplikowanej procedury postępowania podatkowego.

Podkreśla się, że potrzeba uzupełnienia regulacji Ordynacji podatkowej o procedurę czynności sprawdzających pojawiła się ze względu na upowszechnienie w materialnym prawie podatkowym powstawania zobowiązań podatkowych z mocy prawa. Dlatego konieczne stało się wyposażenie organów podatkowych w prawne instrumenty, pozwalające im na stosunkowo proste i możliwie bezkonfliktowe weryfikowanie prawidłowości wywiązywania się z tego obowiązku przez podatników, a także ocenę czynności podejmowanych w związku z tym przez płatników i inkasentów.

Zasadniczo czynności sprawdzające dotyczą: terminowości składania deklaracji, wpłacania podatków, stwierdzenia formalnej poprawności dokumentów oraz ustalenia stanu faktycznego...