Działalność gospodarcza i przedsiębiorca – co ustawa, to definicja

Wielu zarobkujących na różne sposoby nie zdaje sobie sprawy, że mimo, iż nie prowadzą działalności gospodarczej, mogą zostać uznani za przedsiębiorcę. I nie chodzi tu tylko o warunki sformułowane w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Za chwilę przekonasz się, że definicji działalności jest wiele, i równie wiele jest sposobów, aby zostać przedsiębiorcą mimo woli.

Możesz wcale nie mieć zamiarów ani podejmować żadnych działań w kierunku uzyskania statusu przedsiębiorcy – są bowiem sytuacje, w których mimo, iż nie prowadzisz nawet ubocznej działalności gospodarczej, zostaniesz za przedsiębiorcę uznany – z różnymi tego następstwami.

Te następstwa to między innymi konieczność stosowania przepisów dotyczących ofertowania, zamówień i zobowiązań na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców. Inna grupa następstw wiąże się ze stosowaniem ograniczeń, przewidzianych dla przedsiębiorców w relacji z konsumentami. Posiadanie statusu przedsiębiorcy może oznaczać też utratę części uprawnień do reklamacji czy zwrotu towaru. A to tylko początek długiej listy, i nie są to konsekwencje najpoważniejsze. Te poważne mają związek z podatkami i sposobem ich naliczania i ustalania.

Kto jest, a kto nie jest przedsiębiorcą 

Głównym problemem jest mnogość definicji, zawartych w przepisach rangi ustawowej. O ile jeszcze do niedawna pojęcie przedsiębiorcy w polskim prawie nie występowało, o tyle teraz występuje raczej zbyt obficie. 

Przed II wojną światową używało się pojęcia kupiec, w czasach słusznie minionych mówiło się o jednostkach gospodarki – uspołecznionej lub nieuspołecznionej, a pojęcie przedsiębiorcy zostało wprowadzone do przepisów dopiero w 1993 roku – już w realiach gospodarki rynkowej. I od razu pojawiły się problemy - ze względu na fakt, iż definicja ta z jednej strony była zbyt ogólna, a z drugiej – zbyt szczegółowa. Nie jest to nic dziwnego – w różnych przepisach z tym problemem stykamy się nieustannie i zdaje się, że jest to immanentna cecha definicji wymyślanych przez naszych ustawodawców. 

Definicja ta (do dzisiaj w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji obecna) brzmi:

„Art. 2. Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej”.

Sformułowanie „w rozumieniu ustawy” wskazuje, że definicja ta nie ma znaczenia ogólnego – stosuje się ją do celów określonych w tej dokładnie ustawie (lub przepisach, które tę dokładnie ustawę przywołują). Innymi słowy – nie można tej definicji uznać za uniwersalną – choć przecież jest jedną z obowiązujących definicji.

Przyjrzyjmy się teraz innej obowiązującej definicji pochodzącej z Kodeksu Cywilnego:

 „Art. 43 (1). Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33(1) § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.”

Dla porządku dodam, że art. 33 (1) par. 1 mówi o tak zwanych ułomnych osobach prawnych – czyli jednostkach organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną – nie to jest jednak przedmiotem naszych rozważań, koncentrujemy się bowiem teraz na osobach fizycznych. 

Obie te definicje są pozornie bardzo podobne – w istocie jednak różnią się znacząco – określają bowiem inny krąg podmiotów, dodatkowo – ta pierwsza ma zastosowanie jedynie w ściśle określonych przypadkach, ta druga – ze swej natury – umieszczona została bowiem w Kodeksie Cywilnym – ma oddziaływanie bardziej ogólne. 

Może zatem wystąpić sytuacja, w której będą spełnione warunki definicji pierwszej, a nie będą spełnione dla definicji drugiej. 

Dla osoby uzyskującej przychody z różnych źródeł istotny jest sposób postępowania, do którego zmuszają Cię te różnice definicyjne: zajmując się zarobkowo jakąkolwiek aktywnością musisz potrafić ją umiejscowić w kontekście najważniejszych przepisów i sprawdzić, czy spełniasz kryteria wskazane w którymś z nich. Jeśli tak, trzeba poznać skutki uznania za przedsiębiorcę w rozumieniu tych przepisów.

Jak to zrobić zapytasz, przecież nie znasz tych wszystkich przepisów, a o części z nich zapewne do tej pory nawet nie słyszałaś (słyszałeś). Sprawa jednak znacznie się w tym momencie uprości, jako że za chwilę te najważniejsze definicje przedstawię.

Pierwsze dwie już znasz. Czas na kolejne.

Przedsiębiorca w prawie przedsiębiorców 

Mogłoby się wydawać, że dla przedsiębiorców najważniejsza jest ustawa Prawo przedsiębiorców – i jest tak, ale w bardzo niewielu aspektach. Z pewnością do najważniejszych nie należy definicja przedsiębiorcy tam zawarta – choć ma bardzo duże znaczenie ze względów formalnych albo w sytuacjach, w których przedsiębiorca występuje o pomoc publiczną i w kilku innych przypadkach. Definicja ta brzmi:

„Art. 4. 1. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

2. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

3. Zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne określają odrębne przepisy.”

I na pozór definicja wydaje się zbliżona do dwóch poprzednich – ale znowu różni się w szczegółach. A jak doskonale wiemy – szczegóły w prawie decydują o wszystkim. 

Co istotne, już w następnym artykule ustawodawca znacząco zawęża wcześniej zdefiniowany krąg, stanowiąc, iż:

„Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczn...