ZUS i KRUS: Dwuzawodowcy bez szans na korzystniejsze świadczenia emerytalne

Kwestia zróżnicowania osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. i po 31 grudnia 1948 r. była podniesiona w orzecznictwie sądowym. Wyjaśniono, że nie można mówić o nierównym traktowaniu osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. oraz osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. w zakresie przyznawania im uprawnień emerytalnych. Uprawnieni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. nie mają możliwości uwzględniania przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej okresów ubezpieczenia innego niż w KRUS. Z takiej możliwości mogą skorzystać jedynie uprawnieni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. Z kolei ubezpieczeni urodzeni później nie muszą wybierać jednego świadczenia, z którego skorzystają, czym równoważy się niemożność sumowania okresów ubezpieczenia w systemie powszechnym i rolniczym. Sytuacja emerytów z dwóch różnych grup nie jest zatem tożsama, a co za tym idzie nie można stwierdzić naruszenia w tym przypadku zasady równości wynikającej z art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.

Zapytanie nr 704 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie obliczania wysokości emerytury w przypadku podlegania ubezpieczeniu w ramach ZUS i KRUS przez tzw. dwuzawodowców urodzonych przed 31 grudnia 1948 r.

Szanowna Pani Minister, Szanowny Panie Ministrze,

z prośbą o podjęcie niniejszego zapytania zwrócił się do mnie pan Jan – mieszkaniec małej miejscowości pod Sieradzem, który przedstawił mi problem dotyczący niesprawiedliwego jego zdaniem sposobu ustalania wysokości emerytury w przypadku podlegania ubezpieczeniu w ramach ZUS i KRUS. Dlatego na podstawie jego historii pragnę przybliżyć to zagadnienie, a także skierować do Państwa prośbę o podjęcie stosownych działań, które mogłyby pomóc panu Janowi oraz innym osobom znajdującym się w podobnej sytuacji.

Pan Jan urodził się w 1948 roku i od najmłodszych lat pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, od których następnie go przejął. Aby zwiększyć jego wydajność, potrzebował dodatkowych środków, dlatego podjął się pracy w jednym z zakładów. Tym samym nowy pracodawca odprowadzał za niego składki w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń, a jednocześnie pan Jan nadal uiszczał składki w ramach ubezpieczenia rolnego.

W 2010 roku wystąpił do jednostki terenowej KRUS z wnioskiem o przyznanie świadczenia emerytalnego. Dla obliczenia wysokości świadczenia instytucja uwzględniła okresy składkowe w ramach ZUS (18 lat) oraz KRUS (35 lat). Doliczenie okresów składkowych w ZUS do tych w KRUS w niewielkim stopniu wpłynęło na podwyższenie wysokości świadczenia pana Jana, co było spowodowane niekorzystnymi dla rolników regulacjami ustawowymi. Stosownie do art. 25 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, część składkową świadczenia emerytalnego ustala się przyjmując po 1% emerytury podstawowej za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Z kolei w myśl art. 25 ust. 4 uwzględniane w obliczaniu stażu ubezpieczeniowego w KRUS okresy podlegania ubezpieczeniom przeliczane są w wymiarze półtorakrotnym, mimo że składki odprowadzane są w okresach jednomiesięcznych (a nie kwartalnych) i w znacznie wyższych kwotach niż składki do KRUS. Według pana Jana stanowi to przykład gorszego traktowania tzw. dwuzawodowców pobierających świadczenie emerytalne wyłącznie z KRUS.

Pan Jan sygnalizuje, że z niekorzystnymi przepisami borykają się inni rolnicy w podobnym wieku urodzeni przed 31 grudnia 1948 roku. Są w zaawansowanym wieku, mają problemy ze zdrowiem i znajdują się niekiedy w trudnej sytuacji finansowej. Rozwiązaniem mogłoby być zrównanie zasad przyznawania prawa do emerytury w oparciu o przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z prawem do świadczenia emerytalnego przyznawanego w oparciu o przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Będę Państwu ogromnie wdzięczna za pochylenie się nad opisaną wyżej sprawą i podjęcie próby jej rozwiązania w interesie grupy ponad siedemdziesięcioletnich emerytowanych rolników.

W związku z powyższym, działając na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1339), proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Czy tzw. dwuzawodowcy urodzeni przed 31 grudnia 1948 roku mogą liczyć na korzystną dla nich zmianę przepisów?
2. Czy w przypadku osób w takiej sytuacji resorty rozważają zmiany legislacyjne dążące do zrównania zasad przyznawania prawa do emerytury w oparciu o przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z prawem do świadczenia emerytalnego przyznawanego w oparciu o przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych?
3. Czy jest szansa na podjęcie innych działań, aby tzw. dwuzawodowcy urodzeni przed 31 grudnia 1948 roku mogli liczyć na korzystniejsze świadczenia emerytalne?

Posłanka Paulina Matysiak

9 lipca 2024 r.

Odpowiedź na zapytanie nr 704 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie obliczania wysokości emerytury w przypadku podlegania ubezpieczeniu w ramach ZUS i KRUS przez tzw. dwuzawodowców urodzonych przed 31 grudnia 1948 r.

Szanowny Panie Marszałku,

w odpowiedzi na zapytanie poselskie Pani Posłanki Pauliny Matysiak w sprawie obliczania wysokości emerytury w przypadku podlegania ubezpieczeniu w ramach ZUS i KRUS przez tzw. dwuzawodowców urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., proszę przyjąć poniższe wyjaśnienia.

Od początku funkcjonowania systemu ubezpieczenia społecznego rolników, a więc od 1977 r. aż do roku 1989, istniał obowiązek podwójnego ubezpieczenia rolników „dwuzawodowców", tj. osób, które pracę na roli łączyły z zatrudnieniem poza rolnictwem. W związku z podwójnym ubezpieczeniem istniała możliwość pobierania świadczeń emerytalno-rentowych zarówno z powszechnego, jak i rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego. W razie nabycia prawa do dwóch ww. świadczeń uprawnionemu wypłacano półtora świadczenia - świadczenie korzystniejsze w całości, a drugie w połowie.

Na podstawie ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. poz. 53), zniesiono zarówno obowiązek podwójnego ubezpieczenia rolników „dwuzawodowców", jak i możliwość pobierania dwóch świadczeń emerytalno-rentowych i wprowadzono rozwiązanie polegające na wzajemnym zaliczaniu okresów ubezpieczenia do uprawnień emerytalno-rentowych. Dodatkowo umożliwiono pobieranie tylko jednego świadczenia emerytalnego: z powszechnego albo rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego.

Obecnie obowiązujący stan prawny reguluje sytuację osób, które zmieniały rodzaj działalności zarobkowej, a w związku z tym były objęte różnymi systemami ubezpieczenia. Inne reguły obowiązują jednak osoby urodzone po 1948 r., a inne urodzone przed 1949 r., co wynika z reformy systemowej ubezpieczenia emerytalnego wprowadzonej w 1999 r.

Rozwiązanie polegające na wzajemnym zaliczaniu okresów ubezpieczenia do uprawnień emerytalno-rentowych, jest uregulowane zarówno w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, z późn. z...