Błędny przelew - pytania i odpowiedzi

1. Jakie środki należy podjąć, jeśli odbiorca przelewu nie zwrócił błędnie przelanych mu środków? Do Rzecznika Finansowego z prośbą o udzielenie porady skierował się klient banku, któremu odbiorca błędnie wykonanego przelewu nie zwrócił środków pomimo wezwania go ku takiemu zachowaniu przez bank. Chciał uzyskać informacje na temat możliwości odzyskania utraconych pieniędzy bezpośrednio od beneficjenta przelewu. W sytuacji, kiedy po upływie miesiąca od dnia dokonania zgłoszenia odbiorca przelewu nie dokona zwrotu błędnie przelanych mu pieniędzy, płatnik powinien podjąć niezbędne czynności, zmierzające do polubownego rozstrzygnięcia sporu z odbiorcą przelewu. W sytuacji, kiedy takie działania nie przyniosą oczekiwanego rezultatu, zasadnym jest rozważenie wytoczenia powództwa przeciwko beneficjentowi nieprawidłowo wykonanego przelewu.

Jak bowiem wyjaśniono, zarówno bank płatnika, jak i bank odbiorcy przelewu nie ponoszą odpowiedzialności za błędnie zrealizowany przelew. Niezasadne będzie więc wytaczanie powództwa przeciwko obu z tych banków o zwrot utraconych pieniędzy. Osobą, przeciwko której płatnik powinien wytoczyć pozew, jest sam odbiorca błędnie zrealizowanego przelewu. W myśl art. 143b ust. 1 ustawy o usługach płatniczych, płatnikowi przelewu przysługuje prawo uzyskania od banku, z którego realizował błędny przelew, dane personalne odbiorcy. Informacje uzyskane z banku są wystarczające do wytoczenia skutecznego powództwa do sądu o zwrot błędnie przelanych pieniędzy. Powództwo, zgodnie z art. ustawy z art. 27 § 1 ustawy dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 1575 ze zm., dalej: KPC), powinno zostać wytoczone przed sądem pierwszej instancji, w okręgu którego pozwany (a więc odbiorca przelewu) ma miejsce swojego zamieszkania. Sądem pierwszej instancji dla roszczeń pieniężnych nieprzekraczających kwoty 75.000 zł jest sąd rejonowy, zaś dla powództw o wyższej sumie – sąd okręgowy (por. art. 17 pkt 4 KPC). Pozew kierowany do sądu powinien w pierwszej kolejności, w myśl art. 126 § 1 – 3 KPC w zw. z art. 187 § 1 KPC, powinien zawierać:

1. oznaczenie sądu, do którego jest kierowany;
2. wskazanie imion i nazwisk lub nazw stron, ich przedstawicieli ustawowych oraz pełnomocnika powoda (jeśli ustanowiono pełnomocnika);
3. oznaczenie rodzaju pisma, tj. wskazanie, iż składne pismo stanowi pozew,
4. dokładne określenie żądania oraz jednocześnie wartości przedmiotu sporu, tj. kwoty, jakiej powód domaga się od pozwanego;
5. oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo, w przypadku, gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dalej: CEIDG) – adres do korespondencji wpisany do CEIDG,
6. określenie adresów przedstawicieli ustawowych stron i pełnomocnika powoda (jeśli ustanowiono pełnomocnika),
7. jeśli odbiorcą przelewu jest osoba fizyczna – numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania posiada go nie mając takiego obowiązku;
8. jeśli odbiorcą przelewu jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej – numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania;
9. osnowę składanego powództwa, tj. dokładne określenie tego, czego powód (płatnik) domaga się od pozwanego(odbiorcy przelewu);
10. oznaczenie daty wymagalności roszczenia;
11. informację czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.
12. wskazanie faktów, na których powód opiera powództwo oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
13. podpis powoda, jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika (jeśli ustanowiono pełnomocnika);
14. odpis pełnomocnictwa albo jego uwierzytelniony odpis (jeśli ustanowiono pełnomocnika).

Brak zawarcia przez powoda wymienionych powyżej elementów, właściwych dla składanego powództwa, stanowi brak formalny pozwu, uniemożlwiający dalsze skuteczne procedowanie procesu sądowego. Niezbędne będzie ich uzupełnienie przez powoda. Podstawę prawną dochodzonego roszczenia stanowią przepisy kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu,tj. art. 405 KC i następne. Do bezpodstawnego wzbogacenia dochodzi bowiem w przypadku, kiedy osoba bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby. Na bezpodstawnie wzbogaconym spoczywa obowiązek wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe – do zwrotu jej wartości. W przypadku błędnego przelewu, jego odbiorca jest zobligowany do zwrotu całości otrzymanych pieniędzy.

WAŻNE!!!

Przed wytoczeniem powództwa, zasadnym jest, aby płatnik błędnie wykonanego przelewu dokonał wezwania odbiorcy do zwrotu na jego rzecz przelanych pieniędzy. Takie działanie ma istotne znaczenie z perspektywy dalszych następstw oraz ewentualnych działań obu stron. W pierwszej kolejności należy bowiem wyjaśnić, iż wezwanie do zapłaty daje obu stronom możliwość polubownego rozstrzygnięcia sporu na etapie przedsądowym. Wówczas, wytaczanie powództwa o zwrot utraconych środków okaże się zbędne. Skierowanie do dłużnika wezwania do zapłaty spowoduje wymagane przepisami KPC podjęcie przez powoda działania zmierzającego do pozasądowego rozwiązania sporu. Jak bowiem wskazano powyżej, w treści składanego pozwu powód jest zobligowany zawrzeć informację czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia W wezwaniu do zapłaty należy odbiorcy przelewu wyznaczyć odpowiedni termin na zwrot bezprawnie uzyskanych środków. Brak zwrotu środków w wyznaczonym terminie spowoduje postawienie roszczenia w stan wymagalności. Wówczas, żądanie będzie mogło być skutecznie dochodzone w drodze powództwa przed sądem. Dodatkowo, wraz z upływem terminu do zwrotu pieniędzy wyznaczonym w wezwaniu do zapłaty, płatnik przelewu nabędzie możliwość naliczania odsetek wynikających z braku płatności.

2. Jakie informacje uzyskamy od banku w razie błędnie wykonanego przelewu po upływie terminu zwrotu środków?

Do Rzecznika Finansowego z prośbą o udzielenie porady skierowała się klientka banku, która wykonała błędny przelew. Pomimo upływu miesięcznego terminu na zwrot pieniędzy, nie otrzymała na swój rachunek bankowy żadnych środków. Chciała uzyskać wiedzę na temat danych odbiorcy przelewu uzyskiwanych od banku w takiej sytuacji.

Materię dotyczącą uzyskania przez płatnika danych odbiorcy błędnego przelewu reguluje art. 143b. ust. 1 ustawy o usługach płatniczych. W przypadku, kiedy odbiorca przelewu w terminie miesiąca od dnia dokonania zgłoszenia i wezwania go przez bank do zwrotu środków na specjalny rachunek techniczny nie dokona przelewu zwrotnego, wówczas płatnik przelewu otrzymuje informacje wskazujące mu dane odbiorcy przelewu.

Obowiązek przekazania płatnikowi danych odbiorcy przelewu spoczywa na banku płatnika, zarówno w przypadku, kiedy odbiorca przelewu posiada rachunek bankowy w tym banku, jak i w innej instytucji finansowej. W takim wypadku bowiem, bank płatnika występuje do banku odbiorcy przelewu o udzielenie mu stosownych informacji dotyczących beneficjenta przelewu.

Informacje przekazywane płatnikowi przelewu obejmują:

1. imię i nazwisku lub nazwę odbiorcy przelewu (w sytuacji, kiedy odbiorcą jest przedsiębiorca);
2. wskazanie miejsca zamieszkania i adresu odbiorcy albo wskazanie jego siedziby i adresu odbiorcy (w sytuacji, kiedy odbiorcą jest przedsiębiorca).

Przekazanie płatnikowi danych odbiorcy przelewu następuje nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania pisemnego żądania płatnika o udostępnienie tych informacji. W przypadku, kiedy odbiorca posiada rachunek w innej instytucji, bank beneficjenta przelewu udziela stosownych danych bankowi płatnika nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania żądania. Bank płatnika przekazuje z kolei otrzymane dane płatnikowi najdalej w terminie 3 dni roboczych od dnia ich otrzymania od banku odb...