Księgi handlowe krok po kroku (23) Wartość początkowa środków trwałych

Odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji. Z zasady tej jasno wynika, że podstawą obliczania i dokonywania odpisów amortyzacyjnych i umorzeniowych jest wartość początkowa środka trwałego.

Sprawdźmy, w jaki sposób należy ją określać.

Nabycie w drodze kupna

W przypadku nabycia w drodze kupna wartość początkową brutto ustala się na podstawie ceny nabycia. Ustawa o rachunkowości w art. 28 ust. 2 wskazuje, że cena nabycia to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski.

Zgodnie z art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości w cenie nabycia środków trwałych należy uwzględnić: 

• niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,
• koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania zakupu środków trwałych, naliczone do dnia przyjęcia obiektu do używania (w tym różnice kursowe), pomniejszone o przychody z tego tytułu; przychody z tytułu obsługi zobowiązań obejmują otrzymane odsetki z ulokowania na rachunku bankowym pożyczonych kwot.

Wytworzenie we własnym zakresie

W razie wytworzenia środka trwałego we własnym zakresie wartość początkową stanowi koszt wytworzenia. W świetle art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości koszt wytworzenia środków trwałych obejmuje ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:

• niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,
• koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.

Wartość początkową stanowiącą cenę nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego powiększają koszty jego ulepszenia polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami.

Nabycie w drodze spadku, darowizny lub inny nieodpłatny sposób

W przypadku nabycia środka trwałego w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób podstawę ustalenia wartości początkowej stanowi jego wartość rynkowa.

Jak wynika z art. 28 ust. 2 ustawy, jeśli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny – jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Ujawnienie środków trwałych 

Ujawnione środki trwałe na podstawie inwentaryzacji przeprowadzonej w drodze spisu z natury, które nie zostały objęte ewidencją bilansową, traktuje się jako różnice inwentaryzacyjne w postaci nadwyżek. Jeśli nie jest możliwe ustalenie ceny ich nabycia lub kosztu wytworzenia, wycenia się je według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu. Stanowi o tym art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości.

...